Με σημαντικό ποιητικό έργο και μεταφράσεις κορυφαίων κειμένων, αναγνωρίστηκε για την προσφορά της στα ελληνικά γράμματα

Μία από τις σημαντικότερες Ελληνίδες ποιήτριες και μεταφράστριες η Τζένη Μαστοράκη, έφυγε από τη ζωή την Τρίτη.

Η Τζένη Μαστοράκη γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Φεβρουαρίου του 1949. Σπούδασε βυζαντινή και μεσαιωνική φιλολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Εμφανίστηκε στην ποίηση το 1971 με ποιήματα υπό τον τίτλο «Το συναξάρι της αγίας νιότης», δημοσιευμένα στην «Ποιητική Αντι-ανθολογία» του Δημήτρη Ιατρόπουλου. Ακολούθησαν τέσσερις συλλογές που έκαναν πολλές επανεκδόσεις: «Διόδια» (Κέδρος 1972), «Το σόι» (Κέδρος 1978), «Ιστορίες για τα βαθιά» (Κέδρος 1983) και «Μ’ ένα στεφάνι φως» (Κέδρος 1989), ενώ δημοσίευσε και άλλα ποιήματα σε έντυπα.

Το ποιητικό της έργο αγαπήθηκε από τους αναγνώστες και αναγνωρίστηκε από την κριτική στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Διακρίθηκε στη μετάφραση με σημαντικό έργο το οποίο  περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, έργα των Κανέτι, Σάλιντζερ, («Ο φύλακας στη σίκαλη»), Πόε, Πίντερ, Σάρα Κέιν («Λαχταρώ», «4.48 Ψύχωση»), Αδελφούς Γκριμ, Λόρκα («Γέρμα») κ.ά.

Το 1989, το Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης τής απένειμε το βραβείο Thornton Niven Wilder. Το 1992 επίσης βραβεύτηκε από τη Διεθνή Επιτροπή Παιδικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ, International Board on Books for Young People) για τη μετάφραση του παιδικού βιβλίου «Ο ταξιδιώτης της αυγής».

Η επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας της απένειμε το 2020 το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για τη συνολική της προσφορά, «διαφαίνεται η άρρηκτη σχέση γραφής και ανάγνωσης και η βιωματική εμπλοκή της με τη γλώσσα, την ιστορία και τη λογοτεχνία».

Μηνύματα

Στο συλλυπητήριο μήνυμα της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, αναφέρεται:

Η απώλεια της Τζένης Μαστοράκη μας στερεί μία από τις μεγαλύτερες μορφές των σύγχρονων Γραμμάτων μας. Εκπρόσωπος της Γενιάς του 70, μας καταλείπει ένα ποιητικό έργο, το οποίο πέρασε τα σύνορα και γνώρισε πολλές ξενόγλωσσες εκδόσεις. Διακρίνεται για το απόλυτα προσωπικό του στίγμα, αναδεικνύοντας την άρρηκτη σχέση γραφής και ανάγνωσης αλλά και την πολύχρονη βιωματική εμπλοκή της δημιουργού με τη γλώσσα, την ιστορία και τη λογοτεχνία.

Η Τζένη Μαστοράκη υπήρξε κορυφαία μεταφράστρια. Αναμετρήθηκε με κλασικά και σύγχρονα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, από την πεζογραφία, την ποίηση, το θέατρο, αλλά και εμβληματικά δοκίμια, από διαφορετικές γλώσσες. Μας πρόσφερε μεταφράσεις που αποτελούν σημεία αναφοράς, τόσο για τα ίδια τα έργα, όσο και για τον επανακαθορισμό του μεταφραστικού είδους. Το μεταφραστικό corpus της Τζένης Μαστοράκη, το οποίο συγκρότησε επί δεκαετίες, με αφοσίωση, επίμονη και επίπονη δουλειά, διακρίνεται για τη γλωσσική του ακρίβεια και το ξεχωριστό αισθητικό του αποτύπωμα.

Μέσω της μακράς πορείας της αναδείχθηκε σε μοναδική περίπτωση των ελληνικών Γραμμάτων, που τίμησε με την αδιάλειπτη και ποιοτική, χωρίς εκπτώσεις, προσφορά της. Στο έργο της συνδύασε την ασυμβίβαστη μέριμνα για τη γλώσσα με τη δημιουργική ανάπλαση του παρελθόντος, τη χαρτογράφηση της μνήμης και τη σιωπηλή, αλλά εκφραστικότατη αφομοίωση του βιώματος.

Η Τζένη Μαστοράκη σπάνιος άνθρωπος, σπάνιος δημιουργός, με παραδειγματική αφοσίωση στην Τέχνη, δεν επεδίωξε ποτέ την περιττή και άσκοπη δημοσιότητα. Πρόλαβε, όμως, να χαρεί την αναγνώριση του έργου της, όπως πιστοποιούν οι πολυάριθμες βραβεύσεις της, με εξέχουσα την απονομή του Μεγάλου Βραβείου Γραμμάτων 2020.

Στην οικογένειά της και στους φίλους της, απευθύνω τα πιο ειλικρινή μου συλλυπητήρια.

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, με ανάρτηση στο Facebook αποχαιρετά τη Τζένη Μαστοράκη, υπογραμμίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι «για όλες εμάς, που αγαπήσαμε την ποίησή της, η απώλειά της είναι οδυνηρή».

Ειδικότερα, η κ. Σακελλαροπούλου αναφέρει: «Με βαθιά θλίψη αποχαιρετώ τη Τζένη Μαστοράκη. Υπήρξε κορυφαία ποιήτρια της γενιάς της, σπουδαία μεταφράστρια, αφοσιωμένη εργάτρια της γλώσσας. Μετέφρασε με μαεστρία σημαντικούς συγγραφείς, από τον Σάλιντζερ ως τον Κανέτι, και έγραψε μια ποίηση εξαιρετικού βάθους, μιλώντας μέσω συμβόλων και αλληγοριών για τη σχέση του ατόμου με την εξουσία και τη θέση του εαυτού μέσα στην Ιστορία. Αρχίζοντας να γράφει μεσούσης της δικτατορίας, αξιοποίησε την εμπειρία της λογοκρισίας για να διαμορφώσει έναν πρωτοφανέρωτο μεταφεμινιστικό ποιητικό λόγο. Χωρίς να εγκαταλείπει το βιωματικό της υπόβαθρο κατάφερε να το συναρθρώσει με το υψηλό, να συγχωνεύσει το προσωπικό με το πολιτικό στοιχείο, να διατυπώσει ένα έμφυλο αίτημα ελευθερίας και αυτονομίας.

Χαμηλότονη, εσωστρεφής, διακριτική στη δημόσια παρουσία και δράση της, αποφεύγοντας “την πολλή συνάφεια του κόσμου” και τις “πολλές κινήσεις κι ομιλίες”, ταγμένη στο έργο της, η Τζένη Μαστοράκη είδε τα ποιήματά της να μεταφράζονται σε πολλές γλώσσες, να γίνονται αντικείμενο διατριβών, να βραβεύονται κατ’ επανάληψη. Για όλες εμάς, που αγαπήσαμε την ποίησή της, η απώλειά της είναι οδυνηρή. Θερμά συλλυπητήρια στους οικείους της, και ιδίως στην κόρη της, την σκηνογράφο και ενδυματολόγο Μαγιού Τρικεριώτη.

Επιμέλεια ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ