Μια ισοπεδωτική ανάγνωση της μεγάλης αποχής των εκλογών είναι η απαξίωση όσων δεν ψηφίζουν. Αδιάφοροι, απολίτικοι, άσχετοι, τέτοιους χαρακτηρισμούς χρησιμοποιούν όσοι πιστεύουν ότι υπάρχουν απλές αναγνώσεις για αυτό το φαινόμενο που υπονομεύει όντως τις προηγμένες δημοκρατίες.

Γιατί δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο η τεράστια αποχή από τις εκλογικές διαδικασίες και η συνακόλουθη κρίση αντιπροσώπευσης.

Χρειάζεται όμως, μία πιο διαφοροποιημένη προσέγγιση αυτού του ετερογενούς σώματος της αποχής ώστε να εξαχθούν και χρήσιμα συμπεράσματα που να χρησιμοποιούνται υπέρ της δημοκρατίας τελικά. Γιατί αυτό είναι το ζητούμενο και όχι να κάνουμε κοινωνιολογική μελέτη που είναι θέμα των ειδικών και όχι δικό μας- δικό μας είναι να μελετάμε και τα στοιχεία των ερευνών των ειδικών επιστημόνων.

Ειδικά για τη στάση των νέων, θα πρέπει να ενσκήψουμε περισσότερο στο πρόβλημα γιατί μην ξεχνάμε ότι έχουμε να κάνουμε και με το μέλλον της δημοκρατίας. Με την υπόμνηση ότι ακόμα και η δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας ταλανίζονταν από την έλλειψη ενδιαφέροντος των Αθηναίων πολιτών για τα κοινά, ας διακρίνουμε τρεις κατηγορίες στην αποχή:

Όσους αδιαφορούν, όσους είναι κατά της δημοκρατίας και όσους έχουν απογοητευτεί από τις εφαρμοζόμενες πολιτικές.

Οι αντιδρώντες στη δημοκρατία είναι μέρος της ακροδεξιάς και απλώς δεν βρίσκουν ακραίο κόμμα να τους ταιριάζει. Είναι μικρό, αλλά υπαρκτό και υπό διεύρυνση κομμάτι της κοινωνίας και η στάση του έχει σαφή πολιτικά χαρακτηριστικά ασχέτως αν ψηφίζει.

Η αδιαφορία ίσως είναι και η πιο ενδιαφέρουσα κατηγορία. Γιατί εκεί συσσωρεύεται αυτό που αποκαλούμε με διάφορους τρόπους, κουλτούρα του ατομικισμού και συνήθως συνυπάρχει και με μία αυτάρκεια οικονομική ή την ψευδαίσθηση ότι δεν χρειάζεται η πολιτική, η κοινή προσπάθεια και το συλλογικό καλό, για να προχωρήσεις και να τα καταφέρεις.

Δεν ξέρω πόσο και αν διευρύνεται αυτό το κομμάτι, σίγουρα όμως το βρίσκεις μαζικά ανάμεσα και στους νέους. Γενιές που δεν έχουν εκπαιδευτεί στη σύγχρονη γνώση, που δεν έχουν εμπειρίες από την κοινωνική τριβή, που δεν συγχρονίζονται με τις τάσεις του κόσμου μας, αλλά δρουν σαν να έχουν κατακτήσει και τη γνώση και τις εμπειρίες και τη θέση τους μέσα στην κοινωνία. Απαιτούν, ζητάνε την αναγνώριση του ρόλου τους και των δικαιωμάτων που νομίζουν ότι έχουν, χωρίς καμία αναγνώριση και των υποχρεώσεων που έχουν προς το κοινωνικό σύνολο, αλλά και των αδυναμιών τους. Είναι πολύ αναγνωρίσιμες πια αυτές οι συμπεριφορές κυρίως γιατί επιδιώκουν πια ανοιχτά και το να έχουν και δημόσιο ρόλο συχνά. Το «δικαιούμαι» συνυπάρχει με το «μόνο εγώ».

Από εκεί και πέρα, το τμήμα όσων έχουν απογοητευτεί από την πολιτική είναι και εκείνο που ίσως να υπάρχει ακόμα περιθώριο για να διεκδικηθεί η επιστροφή του στην πολιτική ακόμαμ και με τρόπους που έχουν να κάνουν με την κοινωνική συμμετοχή και όχι κατ’ ανάγκη την ψήφο του και μόνο.

Το νέο παιδί που αντιδρά στη μαύρη εργασία, στην έλλειψη σπιτιών για να ζήσει ή την απουσία ασφάλειας και στήριξης στην Υγεία και την Παιδεία, αυτό το παιδί δεν το διαγράφεις από τον πολιτικό διάλογο ούτε το αφήνεις να διολισθήσει στην αντιπολιτική. Άλλωστε και η πολιτική δεν είναι ένα δεδομένο που δεν αλλάζει ποτέ, αλλά αντίθετα μεταβάλλεται σε μία διαρκή σχέση αλλαγής με το υποκείμενο, με τον πολίτη.

Το συμπέρασμα είναι ότι στην αποχή υπάρχει ακόμα χώρος για πολιτική, αλλά πρέπει να υπάρχουν και προγραμματικές θέσεις και ανανεωμένος πολιτικός λόγος και πρόσωπα που να μπορούν να την εκφράσουν. Και η δύσκολη μάχη κατά του ατομικισμού πρέπει να δίνεται προτάσσοντας το συλλογικό υπόδειγμα ευημερίας και προόδου. Δεν μένουμε με σταυρωμένα τα χέρια.