Άρθρο  Της ΜΕΡΟΠΗΣ ΤΖΟΥΦΗ *

Η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων αποτελεί πλέον νόμος του κράτους, έπειτα από την υπερψήφιση του νομοσχεδίου του υπουργείου Παιδείας αποκλειστικά από τη ΝΔ. Πρόκειται για νόμο που υπονομεύει τη δημόσια πανεπιστημιακή εκπαίδευση και ναρκοθετεί το παρόν και το μέλλον χιλιάδων καθηγητών, ερευνητών, φοιτητών και αποφοίτων.

Για την κυβέρνηση της ΝΔ, η μόρφωση πρέπει να μετατραπεί από δικαίωμα σε προνόμιο και τα δημόσια πανεπιστήμια να καθηλωθούν σε συνθήκες δημοσιονομικής και στελεχιακής ασφυξίας. Άλλωστε, οι Σύγκλητοι των Πανεπιστημίων, τα Τμήματα και οι Σχολές, οι ομοσπονδίες των καθηγητών, των ερευνητών, των διοικητικών υπαλλήλων, οι σύλλογοι των φοιτητών, αλλά και φορείς όπως η ΑΔΕΔΥ, το ΓΕΩΤΕΕ και το ΤΕΕ ζήτησαν από την κυβέρνηση να αποσύρει το σχέδιο νόμου και να στηρίξει, επιτέλους, τα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας.

Οι ψηφισμένες ρυθμίσεις του νόμου για την ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων παραβιάζουν το Σύνταγμα και το Άρθρο 16. Αυτό το γνωρίζουν τόσο στο υπουργείο Παιδείας όσο και στην κυβέρνηση. Μάλιστα, ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης έφτασε στο σημείο να πει πως «η Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος». Η αλαζονεία και η έπαρση του 41%, η ιδεολογική μυωπία για ιδιωτικοποιήσεις και η απέχθεια για κάθε τι δημόσιο, οδηγεί τη ΝΔ σε μπίζνες ακόμα κι αν χρειαστεί να παραβιαστούν το Σύνταγμα, οι νόμοι και το κράτος δικαίου.

Η όλη συζήτηση, βέβαια, συνοδεύτηκε από ψέματα και παραπλάνηση. Είπαν ότι τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα είναι κρατικά. Όμως, στην Ελλάδα και την Ευρώπη, τα πανεπιστήμια είναι δημόσια και όχι κρατικά. Λειτουργούν χωρίς δίδακτρα, είναι αυτοδιοικούμενα και οι διοικήσεις τους δε διορίζονται από το κράτος. Το προσωπικό τους είναι δημόσιοι λειτουργοί και όχι κρατικοί υπάλληλοι. Η κυβέρνηση της ΝΔ είναι αυτή που προσπάθησε να τα κάνει πιο «κρατικά», βάζοντας χέρι στο αυτοδιοίκητο, επιβάλλοντας την αστυνόμευση, επηρεάζοντας τα προγράμματα σπουδών, πιέζοντας οικονομικά τα τμήματα και τις σχολές να βάλουν δίδακτρα στα μεταπτυχιακά και να αναζητήσουν πόρους στην αγορά.

Επίσης, η κυβέρνηση προσπάθησε να παρουσιάσει τη χώρα ως ευρωπαϊκό παράδοξο. Όμως, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ευρώπη είναι ελάχιστα και η συντριπτική πλειοψηφία των φοιτητών σπουδάζει σε δημόσια πανεπιστήμια. Τα ιδιωτικά είναι συνήθως απαξιωμένα και πολύ χαμηλά στις αξιολογήσεις. Μάλιστα, σε ορισμένες χώρες όπως το Λουξεμβούργο, τη Δανία, την Ιρλανδία και την Ολλανδία, οι φοιτητές σπουδάζουν αποκλειστικά σε δημόσια. Στη Γερμανία λειτουργούν περίπου 80 μικρά ιδιωτικά, όπου σπουδάζει το 1% του φοιτητικού πληθυσμού. Αντίστοιχα στο Ηνωμένο Βασίλειο, ιδιωτικά είναι μόνον 8 από τα 160. Ακόμα και τα φημισμένα πανεπιστήμια των ΗΠΑ έχουν δημόσιο χαρακτήρα και είναι πράγματι μη κερδοσκοπικά. Το παράδοξο, λοιπόν, δεν είναι πως η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που δεν έχει ιδιωτικά. Είναι ότι είναι η μόνη που υποβαθμίζει και υποχρηματοδοτεί τα δημόσια, για να ανοίξει ιδιωτικά.

Ένας από τους κυβερνητικούς ισχυρισμούς είναι πως μια σειρά από εμβληματικά ξένα πανεπιστήμια θα ανοίξουν παραρτήματα στην Ελλάδα. Ωστόσο, κανένα εμβληματικό ξένο πανεπιστήμιο δεν πρόκειται να έρθει, όπως δεν το έκανε πουθενά αλλού στον κόσμο – ακόμα και σε χώρες με μεγαλύτερη αγορά. Τα πανεπιστήμια και ειδικά τα «εμβληματικά», δεν «γυρολογούν» από χώρα σε χώρα με τους νομπελίστες καθηγητές τους να διδάσκουν από παράρτημα σε παράρτημα.

Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε επίσης πως η ίδρυση ιδιωτικών θα αυξήσει το ΑΕΠ της χώρας κατά 1%, δηλαδή κατά 2,5 δισ. ευρώ. Για να γίνει αυτό πραγματικότητα θα πρέπει την επόμενη χρονιά να σπουδάσουν στα ιδιωτικά περίπου 250.000 φοιτητές (υπολογίζοντας 10.000 ευρώ δίδακτρα το έτος ανά φοιτητή). Για να έχουμε μια πραγματική τάξη μεγέθους, ας σκεφτούμε πως στα δημόσια πανεπιστήμια εισάγονται περίπου 50.000-60.000 φοιτητές ετησίως. Επίσης, ο κύκλος εργασιών των 33 ιδιωτικών κολεγίων δεν ξεπερνά τα 60 εκατομμύρια, με περίπου 30.000 σπουδαστές ανά έτος. Η εκτίμηση αυτή είναι εντελώς παραπλανητική.

Στη Βουλή ειπώθηκε ακόμα πως ο νόμος θα βοηθήσει ώστε να μη φεύγουν Έλληνες φοιτητές στο εξωτερικό. Δεν ειπώθηκε όμως, πως από τους 40.000 Έλληνες που σπουδάζουν στο εξωτερικό, οι 38.000 έχουν πάει για μεταπτυχιακές σπουδές και μόνο 2.000 σπουδάζουν σε προπτυχιακά προγράμματα – κυρίως στα Βαλκάνια και την Κύπρο. Από αυτούς τους 2.000, οι περισσότεροι απέτυχαν να εισαχθούν σε σχολές υψηλής ζήτησης και απαιτήσεων όπως η Ιατρική, η Νομική και τα Πολυτεχνεία.

Αντίστοιχα, ένα ακόμη κυβερνητικό ψέμα έχει να κάνει με την προσέλκυση φοιτητών από το εξωτερικό. Η UNESCO και η EUROSTAT καταγράφουν περίπου 24.000 ξένους φοιτητές στην Ελλάδα, εκ των οποίων, οι 15.000 προέρχονται από την Κύπρο. Από τη χώρα, δηλαδή, που διαθέτει -υποτίθεται- ένα επιτυχημένο και κερδοφόρο μοντέλο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με ιδιωτικά πανεπιστήμια, το οποίο προσπαθεί να αντιγράψει και η δική μας κυβέρνηση.

Η βασική εκτίμηση είναι πως η κυβέρνηση επιθυμεί την ίδρυση ιδιωτικών παραρτημάτων χαμηλής εκπαιδευτικής ποιότητας και υψηλών διδάκτρων, υπό το φτηνό και νομικίστικο σχήμα των Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης και τη μετατροπή των κολεγίων σε ιδιωτικά πανεπιστήμια. Στο πλαίσιο αυτό, καταργεί το ενιαίο σύστημα εισαγωγής, εργαλειοποιεί την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής και δημιουργεί δύο ταχύτητες υποψηφίων. Για την εισαγωγή σε δημόσιο ΑΕΙ θα συνεχίσει να ισχύει η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής του Τμήματος. Για τα ιδιωτικά θα ισχύει η Ελάχιστη Βάση του πεδίου. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Φοιτητής που επιδιώκει να μπει στη δημόσια Ιατρική θα πρέπει να συγκεντρώσει 19.000 μόρια. Στην περίπτωση της ιδιωτικής Ιατρικής θα χρειαστεί 10.000 μόρια και 10.000 ευρώ το χρόνο.

Σημαντική παράμετρος της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι η περαιτέρω απαξίωση των περιφερειακών ΑΕΙ που ήδη βιώνουν τις συνέπειες της ΕΒΕ. Με την ίδρυση ιδιωτικών, θα έχουν ακόμη λιγότερους εισακτέους, θέτοντας σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα πολλών και αξιόλογων τμημάτων και σχολών. Ταυτόχρονα, οι συνέπειες για τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες θα γίνουν σύντομα αντιληπτές. Επίσης, για πρώτη φορά ο νόμος προβλέπει δίδακτρα σε προπτυχιακές σπουδές – ακόμη μια τρανταχτή παραβίαση του Συντάγματος.

Για τη Νέα Αριστερά, η πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι και πρέπει να παραμείνει δημόσιο αγαθό, προσβάσιμο σε όλους και όχι προνόμιο για αυτούς που έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν την πρόσβαση και το πτυχίο. Η αντίθεσή μας με το νόμο είναι κάθετη. Η χώρα διαθέτει εξαιρετικά πανεπιστημιακά ιδρύματα που υπονομεύονται διαρκώς από την κυβέρνηση και τα ιδιωτικά συμφέροντα με τα οποία διαπραγματεύεται. Η δωρεάν και απρόσκοπτη πρόσβαση στα δημόσια ΑΕΙ αποτελεί την ουσιαστικότερη επένδυση για το μέλλον, διασφαλίζει και διευρύνει τη συμμετοχή στη γνώση, στην έρευνα, στην πρόοδο και στην ανάπτυξη.

Πέρα από εκπαίδευση, το Πανεπιστήμιο προσφέρει μια πολυδιάστατη κοινωνική μόρφωση, καλλιεργεί την αμφισβήτηση, τη διαφωνία, την επικοινωνία, την ψυχαγωγία, τη διασκέδαση, την κοινωνικοποίηση και τη συμπερίληψη. Είναι και πρέπει να παραμείνει δημόσιο αγαθό, συνδυάζοντας τη διδασκαλία και την έρευνα με την προσωπική καλλιέργεια και την κοινωνική ανάπτυξη.

Γι’ αυτό βρισκόμαστε στο πλευρό του πανεπιστημιακού και φοιτητικού κινήματος. Γι’ αυτό παλεύουμε για διπλασιασμό της χρηματοδότησης των πανεπιστημίων και του αριθμού καθηγητών και ερευνητών, για αύξηση του διοικητικού προσωπικού, για δωρεάν μεταπτυχιακά, για κατάργηση της πανεπιστημιακής αστυνομίας και ενίσχυση των βιβλιοθηκών και των εργαστηρίων, για κατάργηση των διαγραφών των φοιτητών, για άμεση αναβάθμιση των κτιριακών υποδομών και της φοιτητικής μέριμνας, για την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας και παρουσίας των ΑΕΙ με ακαδημαϊκά κριτήρια.

Μπορεί η κυβέρνηση να θέλει να γκρεμίσει τη δημόσια εκπαίδευση στη χώρα, όπως και να ξεπουλήσει κάθε δημόσιο αγαθό και υπηρεσία. Όμως στεκόμαστε απέναντι, στο πλευρό της κοινωνίας, της πανεπιστημιακής κοινότητας και των φοιτητών. Ας έχουμε κατά νου πως ο νόμος δύσκολα θα εφαρμοστεί. Άλλωστε η ιστορία παρόμοιων αντιεκπαιδευτικών νόμων (815, Γιαννάκου, Διαμαντοπούλου) δείχνει πως ψηφίστηκαν στη Βουλή και καταψηφίστηκαν στην πράξη.

* Η Μερόπη Τζούφη είναι βουλευτής Ιωαννίνων της Νέας Αριστεράς