Με πινακίδα που τοποθετήθηκε στην είσοδο του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων επισημοποιήθηκε η εγγραφή στον κατάλογο της UNESCO «Μνήμη του Κόσμου», των χρηστήριων ελασμάτων της Δωδώνης.

Η τελετή έγινε το Σάββατο το απόγευμα παρουσία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνης και του Προέδρου της Βουλής Κώστα Τασούλα.

Η υπουργός Πολιτισμού

Η κ. Μενδώνη στον χαιρετισμό της σημείωσε ότι «το γεγονός της εγγραφής δεν έχει μόνο υψηλό ηθικό και συμβολικό χαρακτήρα, αλλά ταυτόχρονα πολύπλευρη σημασία και αξία για την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου». Τα ελάσματα, ως μοναδικό εύρημα, αποτελούν αντικείμενο όχι μόνον επιστημονικού ενδιαφέροντος, αλλά και πρόσκληση για την ενίσχυση της επισκεψιμότητας, τόσο στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Ιωαννίνων, όσο και στον εράσμιο χώρο της Δωδώνης, όπου προχωρούν, με γοργούς ρυθμούς η ανάδειξη κτισμάτων του αρχαίου ιερού, καθώς και η αναστήλωση του θεάτρου.

Αναφερόμενη στην σημασία των ελασμάτων από το ιερό του Δωδωναίου Διός, η Λίνα Μενδώνη υπογράμμισε ότι «αποτελούν ένα μοναδικό για τα ελληνικά αρχαιολογικά δεδομένα κλειστό, ομοιογενές, εκτενώς δημοσιευμένο και εξαιρετικά τεκμηριωμένο σύνολο, άμεσων γραπτών πηγών, που εμπλουτίζει ουσιαστικά τις γνώσεις μας για την κλασική και ελληνιστική περίοδο σε ένα ευρύ πεδίο: Από τη γλωσσολογία και την επιγραφική, έως τη μελέτη της αρχαίας ελληνικής θρησκείας και κοινωνίας», ενώ παράλληλα «φωτίζουν και πλείστες πτυχές της προσωπικής και κοινωνικής ζωής των ανθρώπων κάθε εποχής, των ζητημάτων της καθημερινότητας αλλά και των υπαρξιακών προβληματισμών, των ενδόμυχων φόβων, των ελπίδων και των προσδοκιών τους».

Η Λίνα Μενδώνη ανέλυσε το ρόλο του Διεθνούς Ευρετηρίου της UNESCO «το οποίο αποσκοπεί στη διαφύλαξη της καταγεγραμμένης και τεκμηριωμένης κληρονομιάς της ανθρωπότητας, ώστε αυτά τα αγαθά να ξεπεράσουν τη λήθη, να υπερβούν τη φθορά και να αναδειχθούν σε κοινό κτήμα της ανθρωπότητας, μέσω της διασφάλισης της ανοιχτής προσβασιμότητάς τους. Η συγκεκριμένη εγγραφή αφορά σε 4.126, λεπτά και εύθραυστα ενεπίγραφα φύλλα μολύβδου, πάνω στα οποία χαράσσονταν τα ερωτήματα των προσκυνητών του ιερού και του μαντείου της Δωδώνης, καθώς και οι απαντήσεις που δίνονταν από το θεό Δία και τη συλλατρευόμενή του, Διώνη. Τα ελάσματα μαρτυρούν, στην ουσία, την διαχρονική αγωνία του απλού ανθρώπου, που αναζητά τη βεβαιότητα για τις πράξεις και την ίδια του την ύπαρξη στο θεό του και χρονολογούνται με βάση τη γραφή τους, από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. έως τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. Ο κύριος όγκος τους ανακαλύφθηκε διάσπαρτος εντός του τεμένους της Δωδώνης στις ανασκαφές των ετών 1929-1935 και 1952-1959 και φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Ιωαννίνων».

«Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία αυτά, τον Μάιο του 2023, το 216ο Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO, στο Παρίσι, αξιολόγησε θετικά και ενέκρινε τον σχετικό φάκελο υποψηφιότητας» και χαρακτήρισε την εγγραφή των ελασμάτων της Δωδώνης στο Διεθνές Ευρετήριο «Μνήμη του Κόσμου» της UNESCO «αναμφίβολα μια μεγάλη ελληνική κατάκτηση, την οποία πιστώνονται όλοι όσοι εργάστηκαν εντατικά και συστηματικά για την επίτευξή της».

Στην εκδήλωση χαιρετισμό απηύθυναν εκτός των τοπικών αρχών και ο Πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας, ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Μάξιμος και η προϊσταμένη της Εφορείας Ιωαννίνων Βαρβάρα Παπαδοπούλου η οποία αναφέρθηκε στην πολύχρονη ερευνητική διαδικασία ανάδειξης των ελασμάτων από σημαντικούς αρχαιολόγους καθώς και στη σύνταξη του φακέλου με την πρόταση υποψηφιότητας.

Η αρχαιολόγος Ελένη Βασιλείου αναφέρθηκε στη σημασία των ελασμάτων για τη μελέτη του αρχαίου κόσμου ενώ η Αριάδνη Γκάρτζιου- Τάττη, Ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων μίλησε για τη «Χρησμοδοσία στο μαντείο της Δωδώνης», την έρευνα για τη θρησκεία στον αρχαίο κόσμο και τα ερωτήματα που εγείρει η μελέτη των ελασμάτων.

Ακολούθησε ξενάγηση από την αρχαιολόγο Ιουλία Κατσαδήμα, στην αίθουσα της Δωδώνης στο μουσείου όπου εκτίθενται σε ειδική προθήκη και μερικά από τα σημαντικότερα μολύβδινα ελάσματα, 67 συνολικά,  που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη.

Η σημασία των ελασμάτων της Δωδώνης

Τα μολύβδινα ελάσματα είναι αποτμήματα λίγων εκατοστών, τα οποία κατά κανόνα είναι παλίμψηστα, επειδή χρησιμοποιήθηκαν πολλές φορές με εγγραφές τη μία πάνω στην άλλη. Το μέγεθος των γραμμάτων δεν ξεπερνά το 1-1.5 χιλιοστό. Χρονολογούνται με βάση τη γραφή από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. έως τα μέσα του 3ου αι. π.Χ. Ως προς το θέμα τους, τα ερωτήματα διακρίνονται σε δημόσια και ιδιωτικά. Τα δημόσια ερωτήματα είναι σχετικά λίγα, τίθενται από πόλεις ή από Κοινά και αφορούν συνήθως πολιτικά ή θρησκευτικά ζητήματα. Τα περισσότερα ιδιωτικά ερωτήματα τίθενται συνήθως από άνδρες, σπανιότερα από γυναίκες ή ζεύγη, και αφορούν ζητήματα που σε όλες τις εποχές απασχολούν τους ανθρώπους και τους προκαλούν άγχος,ερωτήματα και διλήμματα, όπως θέματα οικογενειακά, υγείας, επαγγελματικά, μετακίνησης, ιδιοκτησίας κ.α.

Η αξία τους έγκειται στη μοναδικότητα του αυθεντικού, πρωτογενούς υλικού, το οποίο αποτελεί πολύ σημαντική συμβολή στην μελέτη της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, η οποία υποφέρει από την έλλειψη γραπτών πηγών.

Στην ουσία αποτελούν πηγή αυθεντικής «φωνής» του αρχαίου κόσμου και όχι έμμεσες πηγές ή εκ των υστέρων περιγραφές. Ανοίγουν δε και σειρά άλλων θεμάτων όπως το ποια ήταν η διαδικασία μέσα από την οποία καταγράφονταν (αν υπήρχαν γραφείς, πώς προσέγγιζε ο πιστός το Μαντείο κλπ), ποια ήταν η γεωγραφική απεύθυνση της Δωδώνης, τι άλλαζε πολιτιστικά και κοινωνικά μέσα στο χρόνο.

Του ΦΙΛΗΜΟΝΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΥ