Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου στις 3 Μαΐου, διεθνείς οργανισμοί και δημοσιογραφικές ενώσεις εκφράζουν την ανησυχία τους για τις απειλές που αντιμετωπίζει, επισημαίνοντας τους εκφοβισμούς, τις φυλακίσεις, τις δολοφονίες δημοσιογράφων.

«Η ελευθερία του Τύπου είναι το θεμέλιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (…) Αλλά, σε κάθε γωνιά του κόσμου, η ελευθερία του Τύπου δέχεται επίθεση», τόνισε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του που μεταδόθηκε την Τρίτη κατά τη διάρκεια διάσκεψης που διοργάνωσε η UNESCO στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη.«Δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης γίνονται απευθείας στόχοι, εντός και εκτός διαδικτύου, καθώς επιτελούν το ζωτικής σημασίας λειτούργημά τους. Παρενοχλούνται συστηματικά, εκφοβίζονται, συλλαμβάνονται, φυλακίζονται», είπε ο Γκουτέρες.

Σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα (RSF), 55 δημοσιογράφοι και τέσσερις συνεργάτες μέσων ενημέρωσης σκοτώθηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους το 2022 σε όλον τον κόσμο.

Κατάσταση «απαράδεκτη», υπογράμμισε η γενική διευθύντρια της UNESCO Οντρέ Αζουλέ, η οποία ανέφερε ότι δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν «μέσα στα σπίτια τους, συχνά μπροστά στις οικογένειές τους».

Η παραπληροφόρηση

Η ψηφιακή εποχή αλλάζει το τοπίο της ενημέρωσης και σε αυτό το πλαίσιο «χρειαζόμαστε (τους δημοσιογράφους) περισσότερο από ποτέ», τόνισε η Αζουλέ.

Διότι «η αλήθεια απειλείται από την παραπληροφόρηση και τη ρητορική μίσους, που επιδιώκουν να θολώσουν τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, μεταξύ επιστήμης και συνωμοσίας», υπερθεμάτισε ο ΓΓ του ΟΗΕ. Ο Αντόνιο Γκουτέρες εξέφρασε επίσης ανησυχία για την αυξανόμενη συγκέντρωση της βιομηχανίας των μέσων ενημέρωσης στα χέρια λίγων, σε συνδυασμό με την χρεοκοπία πολλών ανεξάρτητων ειδησεογραφικών οργανισμών.

Από την πλευρά του ο διευθυντής έκδοσης των New York Times Άρθουρ Γκρεγκ Σουλτσμπέργκερ υπογράμμισε τη «διαδικτυακή χιονοστιβάδα παραπληροφόρησης, προπαγάνδας και σχολίων που… πνίγουν τους αξιόπιστους δημοσιογράφους μας». «Όταν αποδυναμώνεται η ελευθερία του Τύπου, σχεδόν πάντα ακολουθεί η διάβρωση της δημοκρατίας», προειδοποίησε.

Είναι επομένως «επιτακτική ανάγκη» οι κυβερνήσεις «να επαναβεβαιώσουν τη δέσμευσή τους για την προστασία και την προώθηση ανεξάρτητων, ελεύθερων και πλουραλιστικών μέσων ενημέρωσης», που αποτελούν «πυλώνες ζωτικούς για τη δημοκρατία», υπογραμμίζουν σε κοινή δήλωσή τους οι εισηγητές του ΟΗΕ, του ΟΑΣΕ, του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών και της Αφρικανικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Λαών.

Η γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας Ανιές Καλαμάρ προειδοποίησε ότι η λογοκρισία που επιβάλλουν πολλές κυβερνήσεις με σκοπό τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης «υπονομεύει το μέλλον μας».

Η Ευρώπη

Επ’ ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Ελευθερίας του Τύπου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επαναλαμβάνει την ισχυρή της προσήλωση στην προάσπιση της ελευθερίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης εντός και εκτός της ΕΕ.

H Αντιπρόεδρος για θέματα Αξιών και Διαφάνειας κ. Βιέρα Γιούροβα δήλωσε σχετικά: «Η ελευθερία και η πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης αποτελούν βασικούς πυλώνες της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Ωστόσο, διαπιστώνουμε μια ανησυχητική τάση εκφοβισμού και βίας κατά δημοσιογράφων, καθώς και την άσκηση πολιτικών και οικονομικών πιέσεων στα μέσα ενημέρωσης. Ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας μάς υπενθύμισε ότι οι δημοσιογράφοι διακινδυνεύουν τις ζωές τους και ότι χρειάζονται τη στήριξή μας περισσότερο από ποτέ.

Γι’αυτό και η Επιτροπή φον ντερ Λάιεν έχει λάβει αποφασιστικά μέτρα: προτείναμε νομοθεσία κατά των καταχρηστικών αγωγών και υπέρ της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και της διασφάλισης της συντακτικής ανεξαρτησίας, στα ιδιωτικά αλλά και στα δημόσια μέσα ενημέρωσης. Σήμερα και κάθε μέρα, υποστηρίζουμε σθεναρά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε προκειμένου κανένας δημοσιογράφος να μην απειλείται κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του.»

Ο Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς κ. Τιερί Μπρετόν προσέθεσε: «Δεσμευόμαστε να ενισχύσουμε και να προστατεύσουμε έναν ισχυρό, ελεύθερο και ανεξάρτητο τομέα μέσων ενημέρωσης.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, την οποία προτείναμε πέρυσι, παρέχει κοινές εγγυήσεις σε επίπεδο ΕΕ για τη διασφάλιση της πολυφωνίας και της δυνατότητας των μέσων ενημέρωσης να λειτουργούν χωρίς παρεμβάσεις από τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα. Παροτρύνουμε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να καταλήξουν γρήγορα σε συμφωνία επί αυτής της σημαντικής νομοθετικής πρότασης.»

Την Τρίτη, ο Ύπατος εκπρόσωπος / Αντιπρόεδρος κ. Τζοζεπ Μπορέλ εξέδωσε σχετική δήλωση εξ ονόματος της ΕΕ.

Τον Σεπτέμβριο του 2022, η Επιτροπή πρότεινε την ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, η οποία περιλαμβάνει μέτρα κατά των πολιτικών παρεμβάσεων στις συντακτικές αποφάσεις και κατά των πρακτικών παρακολούθησης. Η νομοθεσία αυτή εστιάζει στην ανεξαρτησία και τη σταθερή χρηματοδότηση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, καθώς και στη διαφάνεια της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης και της κατανομής της κρατικής διαφήμισης.

Η εν λόγω πρόταση κανονισμού εντάσσεται σε μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση για τα μέσα ενημέρωσης, η οποία βασίζεται ιδίως στο σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή δημοκρατία και στο σχέδιο δράσης για τα μέσα ενημέρωσης και τον οπτικοακουστικό τομέα (MAAP).

Πέρυσι, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης μια πρόταση για την αντιμετώπιση των καταχρηστικών αγωγών κατά δημοσιογράφων και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων («στρατηγικές αγωγές προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού»). Η πρωτοβουλία αυτή συμπληρώνει τη σύσταση της Επιτροπής για την προάσπιση της ασφάλειας των δημοσιογράφων στην ΕΕ.

Η Επιτροπή συνεχίζει επίσης τη χρηματοδοτική της στήριξη για την ενίσχυση της ελευθερίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης.

Η ΕΣΗΕΑ

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ τονίζει σε ανακοίνωσή του ότι η ελευθερία του Τύπου, το βασικό θεμέλιο της Δημοκρατίας, αντιμετωπίζει ολοένα και αυξανόμενες προκλήσεις, τόσο εντός των συνόρων της Ελλάδας, όσο και διεθνώς.

«Προϋπόθεση για την ελευθεροτυπία αποτελεί η διατήρηση ελεύθερων, ανεξάρτητων και πλουραλιστικών Μέσων Ενημέρωσης καθώς και η ύπαρξη ενός προστατευτικού πλαισίου ώστε ο δημοσιογράφος να νιώθει ελεύθερος να ασκήσει το λειτούργημά του ανεμπόδιστα. Ωστόσο, διαπιστώνουμε ότι δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι στα ΜΜΕ που μοχθούν για τη μετάδοση ανεξάρτητων και ποιοτικών πληροφοριών, που ρίχνουν φως στις κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που ζητούν από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία να λογοδοτούν, βρίσκονται αντιμέτωποι με φυσικές και διαδικτυακές απειλές και επιθέσεις, παρακολουθήσεις και παραβιάσεις του απορρήτου των πληροφοριών τους, καθώς και απόπειρες φίμωσης μέσω της αθέμιτης χρήσης αγωγών (SLAPPs), που επιφέρουν εξοντωτικές χρηματικές ποινές εις βάρος τους» αναφέρει η ανακοίνωση της ΕΣΗΕΑ.

Και συνεχίζει: «Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου 2023 κι όμως, η ελευθερία του Τύπου διακυβεύεται στα περισσότερα μέρη του κόσμου.

Το δικαίωμα στην ελευθεροτυπία που κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα της Ελλάδος και περιλαμβάνεται στην παγκόσμια διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ δεν αφορά μόνο τους δημοσιογράφους και τους λειτουργούς του Τύπου, αλλά πρωτίστως τους πολίτες, στους οποίους οφείλουμε να παρέχουμε σφαιρική, αντικειμενική και ολοκληρωμένη ενημέρωση».

Όπως συμπληρώνει η ανακοίνωσή της ΕΣΗΕΑ «στη χώρα μας, οι συνάδελφοί μας αντιμετωπίζουν σωρεία προβλημάτων όπως καταγράφεται σε πλήθος διεθνών εκθέσεων. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις για παρακολουθήσεις δημοσιογράφων, το φαινόμενο των SLAPP που κάνει ολοένα και εντονότερη την παρουσία του με πληθώρα υποθέσεων αλλά και χρόνια προβλήματα όπως η έλλειψη συλλογικών συμβάσεων εργασίας, η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και η οικονομική ανασφάλεια, δυσχεραίνουν σημαντικά το έργο των συναδέλφων. Ωστόσο, καθώς η δολοφονία του συναδέλφου μας Γιώργου Καραϊβάζ αποτέλεσε ευθεία βολή κατά της ελευθερίας του Τύπου και επισκίασε τα όποια προβλήματα του Κλάδου, ήρθε η πρόσφατη πρόοδος στις έρευνες των διωκτικών αρχών, να μας δώσει την αισιοδοξία ότι τελικώς θα αποδοθούν οι ευθύνες για την τραγική αυτή υπόθεση, που αποτελεί μεγάλο αγκάθι στη λειτουργία της Δημοκρατίας στη χώρα μας. Η ΕΣΗΕΑ και η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων αναμένει την πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης».

Και καταλήγει σημειώνοντας: «Σήμερα, 3 Μαΐου, η ΕΣΗΕΑ απευθύνει μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση για την προστασία του αγαθού της ελευθεροτυπίας και της ανεξαρτησίας των δημοσιογράφων και των ΜΜΕ. Η αρχή αυτή παραμένει αδιαπραγμάτευτη και αδιαφιλονίκητη και θα σταθεί δίπλα σε κάθε μέλος της, με όσα μέσα διαθέτει, για την επίτευξη αυτού του στόχου».