Ένα ντοκιμαντέρ για το Ολοκαύτωμα με αφορμή και τη Διεθνή ημέρα μνήμης, είναι η ταινία «Οι μαθητές του Ουμπέρτο Πρίμο» που θα προβάλλει το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ιωαννιτών σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Ιταλίας στην Αθήνα και το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο, την Τετάρτη 25 Ιανουαρίου (20:30), στον Πολιτιστικό Πολυχώρο «Δ. Χατζής».

Στη Θεσσαλονίκη

Η ταινία σε σκηνοθεσία της Αλεσάντρα Μαϊολέττι (2021, διάρκεια: 80΄), αφηγείται την ιστορία του Ολοκαυτώματος μέσα από τις αληθινές ιστορίες εννέα Εβραίων μαθητών, στο ιταλικό σχολείο «Ουμπέρτο Πρίμο» της Θεσσαλονίκης, μιας πόλης που το 96% των Εβραίων της πόλης οδηγήθηκαν στο Άουσβιτς.

Το 2003, ο καθηγητής Αντόνιο Κρεσέντσι ανακάλυψε ένα παλιό αρχείο με φωτογραφίες, σχολικές εκθέσεις, ταυτότητες και απολυτήρια στο υπόγειο του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου στη Θεσσαλονίκη. Το κτίριο ήταν κάποτε η έδρα του ιταλικού σχολείου «Ουμπέρτο Πρίμο», όπου φοιτούσαν εκατοντάδες Εβραίοι μαθητές μέχρι το σχολικό έτος 1941- 42. Αυτή η ανακάλυψη έγινε η αφορμή για μια θεατρική παράσταση, ένα βιβλίο, και τελικά το εν λόγω ντοκιμαντέρ.

Μέσα από τα μάτια του Αντόνιο Κρεσέντσι παρουσιάζεται το χρονικό πλαίσιο, στο οποίο διαδραματίζονται αυτές οι μικρές και μεγάλες ιστορίες, από τα πρώτα αντιεβραϊκά μέτρα του 1941 έως την Απελευθέρωση. Την εξιστόρηση της ιστορίας των εννέα μαθητών ενισχύουν και οι μαρτυρίες των Αλμπέρτο Μοδιάνο και Ντρίτα Τζιόμο, που υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες εκείνων των γεγονότων.

Ο Αλμπέρτο Μοδιάνο είναι ο μοναδικός επιζών από τους πρωταγωνιστές της ταινίας. Η Ντρίτα Τζιόμο ήταν τα χρόνια εκείνα γραμματέας στο Ιταλικό Προξενείο και βοήθησε να υπογραφούν ψεύτικα χαρτιά σώζοντας, με αυτόν τον τρόπο, εκατοντάδες Εβραίους, ανάμεσα στους οποίους και μαθητές του σχολείου.

«Μία ευαισθησία είχα ήδη προς αυτό το θέμα, γιατί η γιαγιά μου ήταν Ελληνογαλλίδα Εβραία, η οποία, αντιθέτως με τα ξαδέρφια της, που δυστυχώς εξοντώθηκαν στο Άουσβιτς, κατάφερε να σωθεί», λέει η σκηνοθέτρια της ταινίας, Alessandra Maioletti.

Για τον Αντόνιο Κρεσέντσι είναι το κλείσιμο ενός κύκλου που ξεκίνησε το 2003 και ολοκληρώνεται με αυτήν την ταινία, που έδωσε επιτέλους φωνή σε αυτά τα παιδιά, ώστε οι ιστορίες τους να βγουν στο φως και να μην ξεχαστούν ποτέ.

«Ο τρόπος με τον οποίον έγινε η ανακάλυψη της κούτας με το αρχειακό υλικό, που μας βοήθησε να ξεδιπλώσουμε τις ιστορίες αυτών των παιδιών, είχε κάτι το μεταφυσικό», αφηγείται η σκηνοθέτης. «Μια ξαφνική καλοκαιρινή μπόρα οδήγησε τον Αντόνιο στο υπόγειο του κτιρίου, όπου εργαζόταν, καθώς έκλεινε τα παράθυρα σε όλους τους ορόφους για να μην μπει μέσα η βροχή. Προτού προλάβει να κλείσει το παράθυρο στο γεμάτο κούτες και βιβλία υπόγειο, ο αέρας παρέσυρε ένα χαρτί από μία μισάνοιχτη κούτα και το προσγείωσε στο στέρνο του. Ήταν μία έκθεση με μια καλλιγραφία άλλης εποχής. Αυτό του κέντρισε το ενδιαφέρον να την διαβάσει. Κι έτσι άρχισαν όλα. Ήταν σαν αυτοί οι μαθητές να του ζητούσαν να τους βγάλει από την κούτα της λήθης, να τους ξαναδώσει φωνή, να τους βοηθήσει να αφηγηθούν στον κόσμο την ιστορία τους».

«Στην ταινία», συμπληρώνει η Αλεσάντρα Μαϊολέτι, «ακολουθούμε τις ζωές των Αλμπέρτο Μοδιάνο, Λυδία Μωυσή, Κλαούντιο Μορπούργκο, Τζιοβάνι Φερνάντεζ, Ματίλντ Μπεναχμίας, Λετίσια Ματαλόν, Αλμπέρτο Σιμάντοφ, Έστερ Σαπόρτα και Ντανιέλ Μπενχαμίας. Ελπίζουμε, μετά από αυτήν την ταινία, να θυμάστε και τα ονόματά τους».

Διεθνής ημέρα μνήμης

Η προβολή του εντάσσεται στις εκδηλώσεις για την «Ημέρα Μνήμης Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος». Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, την 1η Νοεμβρίου 2005, καθιέρωσε την 27η Ιανουαρίου ως Διεθνή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Η 27η Ιανουαρίου επιλέχθηκε επειδή κατά την ημέρα αυτή, το 1945, τα σοβιετικά στρατεύματα απελευθέρωσαν το Άουσβιτς – Μπιρκενάου, το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης του ναζιστικού καθεστώτος. Με την υπ. αριθμ. 3218/2004 ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων, τον Ιανουάριο του 2004, και με το Προεδρικό Διάταγμα 31/2005 καθιερώθηκε και στην Ελλάδα η 27η Ιανουαρίου ως «Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος».