Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού το ’90, τέθηκε το ερώτημα για την αναγκαιότητα της ύπαρξης του ΝΑΤΟ. Ως προς ποιον αντίπαλο θα λειτουργούσε αμυντικά; Πόσο μάλλον, όταν ακούγονταν φωνές και για το «τέλος της ιστορίας». Η Δύση έμοιαζε να είναι μόνη στον πλανήτη.

Σταδιακά βέβαια άλλαξε το επίπεδο της συζήτησης και άρχισαν να τίθενται και νέα ερωτήματα, πάνω σε νέα μέτωπα, ακόμα και πολιτικά μέτωπα.

Την τελευταία δεκαετία, ο ιδεολογικός και πολιτικός προβληματισμός για την ύπαρξη του ΝΑΤΟ επικεντρώθηκε στην υπέρμετρη κυριαρχία των ΗΠΑ σε σχέση και με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κυριαρχία που ενισχύονταν μέσω του ρόλου που είχαν αποκτήσει και μέσα στην ΕΕ δυνάμεις όπως η Πολωνία, αλλά και οι δεσμοί που ανέπτυσσαν με την Αμερική τα κράτη που διαδέχτηκαν την Σοβιετική Ένωση και δεν ήθελαν να βρίσκονται στο άρμα της Ρωσίας.  Η αντιρρόπηση που επιχειρούσαν σε αυτήν την τάση, ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως η Γαλλία δεν έβρισκαν ισχυρό και ευρύ πολιτικό έδαφος κι αυτό με τη σειρά του επέτεινε την αδυναμία της ΕΕ να παίξει και έναν ηγεμονικό γεωπολιτικό- οικονομικό ρόλο, δίπλα στα γνωστά προβλήματα της Ευρώπης στη βιομηχανική παραγωγή, την έλλειψη πηγών ενέργειας, το εμπορικό ισοζύγιο. Υπήρχαν όμως και τα εσωτερικά θέματα στην Ευρώπη όπως η διαρκώς διφορούμενη στάση της Γερμανίας η οποία χαρακτηρίζεται και από μία αντίληψη ηγεμονίας και εθνικής θα τη λέγαμε αυτονομίας σε σχέση με τα κοινά συμφέροντα της Ευρώπης. Εσωτερικά θέματα που σε συνδυασμό και με την έξοδο της Μ. Βρετανίας, βάθαιναν ακόμα περισσότερο την αδράνεια της ΕΕ και την οπισθοχώρησή της- έχουν ήδη, όπως φαίνεται ακυρωθεί τα σχέδια για στρατιωτική δύναμη της ΕΕ ή ισχυροποίηση του ευρωπαϊκού κέντρου εντός του ΝΑΤΟ.

Πάνω σε αυτή τη βάση, η επιθετική στάση της Ρωσίας και η εισβολή στην Ουκρανία, ο άγριος αυτός πόλεμος, έδωσε χώρο σε μία νέα συζήτηση για την ανάγκη πλέον για ένα ΝΑΤΟ “αποτελεσματικό”, ένα «οχυρό» προστασίας της Δύσης,  που σημαίνει και στρατιωτικά επιχειρησιακό, κάτι όμως που μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να εγγυηθούν.  Κατά συνέπεια, ειρήνη σήμερα σημαίνει υποχώρηση και ήττα της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αλλά θα προσθέταμε και αναπροσανατολισμός της ΕΕ ώστε να μειώνει την ισχύ των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ. Σχεδόν αδύνατα μοιάζουν, όμως όλα αυτά. Όποιος έχει στρατιωτική ισχύ μοιάζει να κερδίζει παντού.

Τι θα μπορούσε τότε να γίνει πολιτικά; Κατ’ αρχάς να ενισχυθεί ο πολιτικός ρόλος της ΕΕ που σημαίνει μεγαλύτερη ενότητα και ενοποίηση, αλλά και διεύρυνση- πρώτα στα Δυτικά Βαλκάνια. Για να γίνει αυτό όμως απαιτείται και κοινωνική ενοποίηση που σημαίνει με τη σειρά της, επιστροφή στο αρχικό μοντέλο ίδρυσης της ενωμένης Ευρώπης, μετά τον πόλεμο με περισσότερο κοινωνικό κράτος, δουλειές, δημόσια και κεντρική παρέμβαση στην οικονομία.

Μόνο μία ισχυρή πολιτικά και κοινωνικά Ευρώπη μπορεί να επιτύχει και μία μακροπρόθεσμη βιώσιμη ειρήνη. Αλλά καμία ισχυρή ευρωπαϊκή δύναμη δεν επιθυμεί ή δεν μπορεί να εγγυηθεί κάτι τέτοιο σε αυτή τη φάση. Αδιέξοδο.

Δεν αρκεί να σηκώνεις το τηλέφωνο

Υπάρχει ένας καλός δείκτης για να τεστάρουμε αν λειτουργεί η δημοκρατία μας. Το να καλύπτεις τις ανάγκες σου με ένα τηλεφώνημα. Είναι κάτι σαν αυτό με τις ψηφιακές πλατφόρμες που λειτουργούν τα τελευταία δύο χρόνια τώρα. Να μπορείς να μπεις στον υπολογιστή σου και να κλείσεις ραντεβού με τον γιατρό σου ή να γράψεις το παιδί σου στο σχολείο. Ή να δεις αν δικαιούσαι βοήθεια όταν είσαι άνεργος ή δεν έχεις εισοδήματα. Αν μπορείς με μία κίνηση, χωρίς να μετακινηθείς ή να χρειαστείς διαμεσολάβηση, να βρεις κάτι που θα σε βοηθήσει, τότε η δημοκρατία λειτουργεί.

Δεν είναι όμως μόνο τεχνικό το ζήτημα. Ούτε είναι υποχρέωση ή αρμοδιότητα του πολίτη να βρει μόνος του τον δρόμο του. Πρέπει και η Πολιτεία να μπορεί να κάνει την ανάποδη διαδρομή, να φτάνει μόνη της και πρώτη σε εκείνον που έχει την ανάγκη της. Έχουν όλα τα παιδιά ένα ασφαλές περιβάλλον να μεγαλώσουν; Ζουν με μία βασική ποιότητα ζωής οι ηλικιωμένοι;

Κι ακόμα: Ξέρει η Πολιτεία αν υπάρχει ασφάλεια στις πόλεις ή αν προστατεύεται το φυσικό περιβάλλον; Κι αυτά είναι μεγάλα θέματα. Δεν αρκεί η καταστολή, χρειάζεται και πρόληψη.

Κι όσο αν ακούγεται απλοϊκό όλο αυτό, όσο κι αν νομίζουμε ότι είναι εύκολες οι απαντήσεις, πολλά γεγονότα της επικαιρότητας συχνά τραγικά, απίστευτα σχεδόν, αποδεικνύουν ότι η πραγματικότητα είναι πιο πολύπλοκη και πιο σκοτεινή. Κάτω από το πέπλο της η δημοκρατία μας, η κοινωνία έχει ακόμα πολλά θέματα να λύσει.

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr