Η ημερομηνία θανάτου του Μίκη Θεοδωράκη είναι μία ιστορική στιγμή, δεν υπάρχει αμφιβολία. Και μία εθνική στιγμή. Ιστορική γιατί συνιστά μία μετάβαση στη μνήμη αφού πλέον θα μιλάμε διαχωρίζοντας το πριν από το μετά. Και εθνική γιατί είναι ένα πρόσωπο, αλλά κυρίως ένα έργο που δίνει ταυτότητα στον ελληνικό πολιτισμό. Πόσοι άλλοι θα μπορούσαν να βρεθούν στο ύψος του, στη θέση του;

Και επιπλέον, ο Μίκης είναι ένας καθοριστικός παράγοντας του ελληνικού 20ου αιώνα, στη μουσική, την πνευματική ζωή, στην πολιτική.

Η Ελλάδα βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε μία διαρκή μεταβατική φάση. Δεν είναι η μόνη χώρα άλλωστε που ήδη να αλλάζει η βάση της μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση. Μπορεί να μην προλάβαμε μέσα στη δίνη των γεγονότων να συζητήσουμε για τις αναθεωρήσεις που βάζουν ερωτηματικά στις βάσεις μας, όμως το θέμα υπάρχει. Ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο κατανοούμε την ανάγκη, αλλαγών και επαναθεωρήσεων.

Αλλά και σε συλλογικό επίπεδο βλέπουμε συχνά να ξεσπούν ζητήματα «ταυτότητας», ή ανάγκη για ένα νέο βλέμμα προς το μέλλον. Ακόμα και οι πόλεμοι μνήμης που ξεσπούν για το παρελθόν, όπως για τη δεκαετία του ’40, μπορεί να διαβαστούν και σαν μία τάση να πάμε στην επόμενη φάση, να προχωρήσουμε. 

Το έργο του Μίκη Θεοδωράκη έρχεται ακριβώς σε αυτό το μεταίχμιο και μας καλεί σε σκέψεις πάνω στην προσωπική και συλλογική μας εμπειρία. Και είναι μεγάλο έργο που σημαίνει ότι επιτρέπει συνεχείς αναγνώσεις, δίνει χώρο για νέες ανακαλύψεις όπως προσφέρει και την ασφάλεια του κλασικού.

Στη μνήμη ενός σπουδαίου ανθρώπου καλούμαστε να ανταποκριθούμε στο κάλεσμα που μας έκανε επί έναν σχεδόν αιώνα.

Τα λόγια στις λαϊκές ψυχές

Στη μουσική δεν το έχω όσο σε άλλες τέχνες σαν τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία ή τα κόμικς. Κυρίως δεν θυμάμαι απ’ έξω στίχους τραγουδιών οπότε νιώθω ότι κάτι μου λείπει. Πάντως, ως καλός μαθητής είχα περάσει την εξέταση (έπρεπε να πεις ένα Λα) και μπήκα στη χορωδία του Γυμνασίου. Πιο πολύ γιατί βαριόμουν στην τάξη και ήθελα να δώσω λίγο χρώμα.

Είχε την τύχη να είμαι στο σχολείο στα χρόνια πριν και μετά την εκδήλωση του Πολυτεχνείου και την καθιέρωσή του ως εθνική γιορτή. Εκεί που πηδάγαμε τα κάγκελα για να πάμε στην πορεία, φτάσαμε να τραγουδάμε τα μεγάλα τραγούδια του Μίκη, επί σκηνής στην αίθουσα τελετών. Τότε όλα τα τραγούδια πιστεύαμε ότι αφορούσαν τους νέους που θυσιάστηκαν και το Πολυτεχνείο κι ας είχαν γραφτεί και για άλλες μεγάλες ιστορικές στιγμές.

Δεν είχε όμως τότε τόση σημασία η ιστορία, όσο εκείνη η έξαψη που σε έπιανε. Γιατί η ιστορία του Πολυτεχνείου είναι ακριβώς μία συγκινητική, γεμάτη νεανική δύναμη εθνική στιγμή που έφερε μέσα της τον σπόρο της αλλαγής. Για αυτό άλλωστε και αργότερα όταν η Ελλάδα έγινε πολύ πιο ευρωπαϊκή και σύγχρονη χώρα βγήκαν κάποιοι και έλεγαν ότι δεν υπήρξαν νεκροί στο Πολυτεχνείο και κάναν και μεγάλες πολιτικές καριέρες με κάτι τέτοια φαιδρά ως τις μέρες μας. Γιατί ήθελαν να εξαλείψουν εκείνη την έξαψη και τη δύναμη των νέων.

Όμως ο Μίκης είχε αντιληφθεί μισό αιώνα πριν τι σημαίνει λαϊκή ψυχή, τι σημαίνει νιάτα και αγώνας. Και τόλμησε να βάλει μεγάλους στίχους, στις σπουδαίες μουσικές του και να τα κάνει λαϊκά τραγούδια που τραγουδιόταν σε κάθε γωνιά της χώρας και του κόσμου όλου. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr