Από την Παρασκευή ως και την Κυριακή τουλάχιστον, το αίσθημα που απέπνεε η κατάσταση στις περιοχές που καίγονταν, τουλάχιστον όπως τις βλέπαμε μέσα από τη μικρή οθόνη, ήταν αυτό του αποπνικτικού και του αδιεξόδου. Φοβόσουν ότι δεν θα τελειώσει ποτέ, και ότι δεν υπάρχει πουθενά ασφάλεια, με τον κίνδυνο να κρύβεται σε κάθε πλευρά του ορίζοντα. Κι αυτό το αισθανόμασταν εμείς από την ασφάλεια του σπιτιού μας, χωρίς ούτε καν να μπορούμε να υπολογίσουμε τι ένιωθαν όσοι βίωναν την καταστροφή ή την απειλή της.

Είναι ήδη φανερό ότι αυτό που ήρθε στο επίκεντρο των εξελίξεων και της συζήτησης δεν είναι απλώς το πώς αντιμετωπίζουμε τις κρίσεις και τις καταστροφές, αλλά κάτι περισσότερο, η ασφάλεια, η κοινωνική ειρήνη. Γύρω από αυτό το κεντρικό ζήτημα κινείται ήδη η πολιτική σκηνή του τόπου μας, αλλά και η κοινωνική ζωή.

Ως προς την πολιτική, φάνηκε με ένα τραγικό τρόπο, ότι δεν αρκούν οι εξαγγελίες, οι επικοινωνιακές τακτικές και τα ωραία λόγια, για να αντιμετωπιστεί μία πραγματικότητα που μπορεί να σε ξεπεράσει με την υλική της δύναμη ανά πάσα στιγμή και να διαλύσει όλα τα κάστρα που έφτιαχνες στην άμμο τον Μάιο και τον Ιούνιο. Για πρώτη φορά ίσως από την εκλογή της η κυβέρνηση κατάλαβε τι θα έπρεπε να είναι και να κάνει το «επιτελικό κράτος» και πώς θα έπρεπε να μαθαίνει η Πολιτεία από τα λάθη των προηγούμενων ετών.

Αλλά και η αντιπολίτευση, η οποία κράτησε πάντως χαμηλούς τόνους αυτές τις ημέρες, βλέπει ότι δεν αρκεί πια να καταγγέλλει τις κρατικές ολιγωρίες, αλλά χρειάζεται σχέδιο. Οι φωτιές δεν σβήνουν με καταγγελίες.

Σε κοινωνικό επίπεδο, συνδεόμενο ως ένα βαθμό και με τις πολιτικές εξελίξεις, αναπτύχθηκε έντονα μία δυσαρέσκεια και μία απογοήτευση πρωτίστως εκεί που οι πληγές ήταν μεγαλύτερες. Σε πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι αισθάνθηκαν ότι είχαν μείνει μόνοι τους. Ακόμα και αν δεν ήταν αλήθεια πάντα, το αίσθημα αυτό ήταν αυθεντικό. 

Δεν υποκρίνονται οι άνθρωποι. Φοβούνται, εκνευρίζονται, απογοητεύονται. Και αυτά είναι αυθεντικά αισθήματα, πάνω στα οποία το οργανωμένο κράτος πρέπει να ενσκύψει. Μόνο αν ακούσεις τη φωνή των ανθρώπων μπορείς να βρεις και λύσεις για να τους βοηθήσεις. 

Ένα κρίσιμο συνεπώς θέμα που ανακύπτει από την κρίση που προκάλεσαν οι πυρκαγιές, είναι το πώς η Πολιτεία και το κράτος μπορούν να γίνουν πιο αποτελεσματικά, καταφέρνοντας παράλληλα να πετύχουν μεγάλο βαθμό κοινωνικής συνοχής και συμμετοχή. Πρόκειται άλλωστε για ένα από τα σημαντικότερα διακυβεύματα των σύγχρονων δημοκρατιών παγκοσμίως και αποκτά καθαρότερο σχήμα ακριβώς όταν προκύπτουν κρίσεις. Κάποτε όμως πρέπει να σταματήσουμε να το περιγράφουμε και να αρχίσουμε να βρίσκουμε και λύσεις. 

Όλο και αυξάνει η «ηθικοποίηση» 

Πάσχουμε από μία όλο και πιο αναπτυγμένη «ηθικοποίηση» της πολιτικής και ίσως και της κοινωνικής μας ζωής. Όλο και πιο συχνά ακούγεται η φράση «πρέπει να αισθάνονται ντροπή» ή «να ζητήσεις συγγνώμη». Διενέξεις που μπορούν να λυθούν απλά με τη διατύπωση απλώς των επιχειρημάτων του καθενός ή έστω ακόμα ακόμα και σε μία δικαστική αίθουσα αν είναι τόσο ανίκανα τα δύο μέρα στη συνεννόηση, καταλήγουν συχνά σε ένα διαρκή και ανελέητο ηθικό πόλεμο για το ποιος είναι ανώτερος του άλλου.

Στην πολιτική το «συγγνώμη» χρησιμοποιείται ήδη για να ξεφύγει ο πολιτικός από τις ευθύνες του. Κερδίζει όποιος το πει πιο γρήγορα και φαίνεται πιο συντετριμμένος. 

Το «συγγνώμη» όμως κατά την άσκηση εξουσίας έχει ρόλο και λειτουργεί διαπαιδαγωγικά μόνο όταν γίνεται η απαρχή διόρθωσης των λαθών και εκκίνηση μίας άλλης κατεύθυνσης. Το να συνεχίζεις στο ίδιο μοτίβο δεν σημαίνει και κάποια κάθαρση.

Στο κοινωνικό δε πεδίο, μοιάζει όλο και περισσότερο ότι ζητούμενο γίνεται να πάψει να μιλά ο αγανακτισμένος, ο διαφωνών ή το θύμα, να «δέσει» το στόμα τους ώστε να μην ταρακουνιέται με «άηθη» τρόπο η ηρεμία της κανονικότητας, παρά να ηχήσει παράφωνα το αίτημα της αλλαγής, της διόρθωσης, μιας νέας πιο δίκαιης συνθήκης για όλες τις πλευρές.

Κι από δίπλα η επίκληση του παρελθόντος διαρκώς, άλλοτε ως τιμωρητικό προηγούμενο για όποιον πρέπει να είναι αιώνια κατηγορούμενος («θυμάσαι τι έκανες τότε;») και άλλοτε ως διαρκές προσόν για όποιον είναι ηθικά δικαιωμένος στο διηνεκές («όταν έχω κάνει τόσα είμαι δικαιωμένος»). 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr