Άρθρο του Θεολόγου Καπετανίδη

«Για του Χριστού την Πίστη την αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία», ήταν το σύνθημα της Επανάστασης του 1821. Η Πατρίδα μας, μπορεί να ήταν σκλαβωμένη 400 έως και 500 χρόνια για κάποιες περιοχές, όμως η φλόγα της Αγάπης για την Ελευθερία και της Πίστης στον Θεό έκαιγε, δεν έσβησε ποτέ από τους προγόνους μας. 

Υπήρξε διάρκεια, σταθερότητα και γι’ αυτό διατήρησαν αλώβητη τη πίστη τους στο Θεό και την αγάπη τους για την Πατρίδα. Αποτελεί ένα μεγάλο θαύμα  και  δείχνει το μεγαλείο της ψυχής αυτών των ανθρώπων. Κάθε γενιά μεταλαμπάδευε στην επόμενη αυτά τα «πιστεύω» και τις αξίες. Οι δυσκολίες, τους πείσμωναν περισσότερο, η φλόγα μεγάλωνε και ήρθε η κατάλληλη στιγμή της έκρηξης της Επανάστασης. Σ’ όλο αυτό το διάστημα αναδείχθηκαν δεκάδες Νεομάρτυρες, όπως ο Πολιούχος της πόλης μας, των Ιωαννίνων, αποδεικνύοντας με τη θυσία και το μαρτύριό τους, το άσβεστο αυτής της φλόγας για την Πίστη και την Πατρίδα. Αλλά, τόσο στην έναρξη, όσο και στη διάρκεια της Επανάστασης εμφανίσθηκαν ήρωες, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Μακρυγιάννης, ο Κανάρης κ.α, που έδωσαν την ζωή τους για την Ελευθερία.  

Οι κληρικοί όλων των βαθμίδων ήταν αυτοί αρχικά, που συνέχισαν να διδάσκουν στα παιδιά, από τα πρώτα χρόνια της σκλαβιάς, εκτός από τα εκκλησιαστικά κείμενα, την Ορθόδοξη πίστη και τα υπόλοιπα Ελληνικά γράμματα. Εκμεταλλευόμενοι την «ανοχή» από τον κατακτητή, οι απλοί Ιερείς μάθαιναν την Ελληνική γλώσσα, την ιστορία στα μικρά Ελληνόπουλα σε κάθε περιοχή της σκλαβωμένης Πατρίδας. Έτσι, οι νέοι συνέχιζαν να «τρέφονται» με τα νάματα της Ελληνικής Παιδείας και παράδοσης και δεν ξεχνούσαν τις ρίζες τους. Επομένως, διατηρούνταν και ενδυνάμωνε ο πόθος για την Ελευθερία. Σ’ αυτό βοήθησαν και οι διδάσκαλοι του Γένους, οι Πατριάρχες. 

Αυτή, λοιπόν, η παιδεία βοήθησε ώστε να κρατηθούν οι Ελληνορθόδοξες παραδόσεις στις γιορτές, στα πανηγύρια, στους γάμους και στις διάφορες άλλες εκδηλώσεις και δραστηριότητες της καθημερινότητας, της ζωής. Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ιδρύει 250 σχολεία και δίνει νέα ώθηση στην παιδεία των σκλαβωμένων Ελλήνων «κάτω από τα μάτια» των Τούρκων. Προσπαθεί με τα κηρύγματά του να κάνει κατανοητή σε όλους τους Έλληνες την αξία της Παιδείας, ιδιαίτερα στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς. 

Το «νους υγιής εν σώματι υγιεί» μας δείχνει, ότι η πνευματική  παιδεία συνδυάζεται με τη σωματική «παιδεία», την άσκηση και είναι απαραίτητος αυτός ο συνδυασμός, γιατί αυτή η «συνεργασία» δημιουργεί ικανούς χαρακτήρες και «προπαρασκευάζει άνδρας κρατερούς προς υπεράσπισιν των δικαίων της πατρίδος» (Άγιος Νεκτάριος). Οι πρόγονοί μας έδιναν προσοχή στον αθλητισμό ακόμη και την περίοδο της σκλαβιάς, υπάρχουν μαρτυρίες για αθλητική άσκηση και αυτοσχέδιους αθλητικούς αγώνες. Η ζωή των κλεφτών και των αρματωλών ήταν ασκητική και σκληροτράχηλη, αλλά και όλων γενικά των υπολοίπων Ελλήνων. Ασκούνταν σχεδόν καθημερινά για να είναι ικανοί να ανταποκριθούν στη διάρκεια και την ένταση της  κάθε καταπόνησης. Μπορούμε να πούμε ότι η καθημερινότητά τους ήταν η ίδια σκληρή και «εκπαιδευτική» και συντελούσε στη διαμόρφωση ισχυρών χαρακτήρων. 

Η εκγύμναση του σώματος «αποδείχτηκε απαραίτητη» κατά τη προεπαναστατική περίοδο, αλλά και στη διάρκεια της Επανάστασης, γιατί ενίσχυε τη σωματική ρώμη και την αυτοπεποίθηση των αγωνιστών στις μάχες. Η αντοχή στη διάρκεια μιας μάχης αποτελούσε καθοριστικό παράγοντα για την έκβαση της νίκης, γιατί αυτό απαιτούσε πολλές φορές η μάχη σώμα με σώμα. Αν λάβουμε υπ’ όψη, ότι συνήθως υπήρχε αριθμητική υπεροχή των Τουρκικών δυνάμεων σε σχέση με τις Ελληνικές δυνάμεις, θα πρέπει να αντιληφθούμε την ανάγκη εκπαίδευσης – άσκησης των Ελλήνων σε καθημερινή βάση. Η εκπαίδευση αυτή είχε αποτέλεσμα να είναι περισσότερο ετοιμοπόλεμοι και να μπορούν να ανταποκριθούν, όπως και αποδείχθηκε από την εξέλιξη των γεγονότων της Ιστορίας. Φυσικά έπαιξαν το ρόλο τους,  ο μεγάλος πόθος για την Ελευθερία και το ψυχικό σθένος.   

Αθλητικοί αγώνες διεξάγονταν στη διάρκεια των πανηγυριών στις πλατείες, στις αυλές των Εκκλησιών, αλλά και στην εξοχή έξω από τα χωριά. Οι νικητές αυτών των αγώνων έπαιρναν ως έπαθλο τη δόξα και τη χαρά της νίκης. Κάποιες φορές ένα κατσικάκι ή αρνί. Τα αθλήματα στα οποία ασκούνταν ήταν 1) η άρση βαρών, οι βράχοι ήταν τα βάρη. 2) Η Ιππασία, όπου οι αναβάτες-αθλητές συναγωνίζονταν στη ταχύτητα, στα φυσικά εμπόδια και στην επιδεξιότητα. 3) Το τρέξιμο ταχύτητας, αντοχής. 4) Η σφαιροβολία, όπου οι αθλητές προσπαθούσαν να πετάξουν τη πέτρα ο ένας μακρύτερα από τον άλλον. 5) Το μήκος και το ύψος για τα οποία χρησιμοποιούνταν φυσικά εμπόδια, όπως ρυάκια, βράχοι κ.λπ. 6) Η σκοποβολή, δηλαδή το σημάδι, 7) η πάλη ή το πάλεμα όπως το έλεγαν με τη συνήθεια να αλείφουν το σώμα τους με λάδι, για να αυξάνεται ο βαθμός δυσκολίας, 8) το κολύμπι στην θάλασσα, στα νησιά και στις παραθαλάσσιες περιοχές, αλλά και στα ποτάμια. 9) ο χορός και 10) η δισκοβολία. 

Μέσα στις δυσκολίες της καθημερινότητας, της ζωής τους οι σκλαβωμένοι Έλληνες έπαιρναν δύναμη από τη πίστη τους στο Θεό και είχαν το όραμα της ελευθερίας στη πρώτη γραμμή της εκπλήρωσής του. Ο αθλητισμός, φυσικά όχι στη σημερινή του μορφή, υπήρξε ένας βασικός πυλώνας εκπαίδευσης του λαού, των αγωνιστών και έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη διαμόρφωση ανθρώπων με σκληροτράχηλα σωματικά χαρακτηριστικά. Αθλούμενοι στα βουνά, στα ποτάμια, στις θάλασσες, μέσα από τις δύσκολες καθημερινές χειρωνακτικές εργασίες επήλθε αυτή η διαμόρφωση, η οποία όπως απεδείχθη είχε τελικά σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση. Οι Έλληνες αγωνιστές αναδείχθηκαν ιδιαίτερα σφριγηλοί και ανθεκτικοί στις κακουχίες, στις δύσκολες απαιτήσεις των πολεμικών συγκρούσεων και έφεραν την Ελευθερία στην Πατρίδα μας. Εκτός από τους γνωστούς οπλαρχηγούς ήρωες, όλοι οι συμμετέχοντες ανώνυμοι στις μάχες για την ελευθερία υπήρξαν ήρωες, είναι ήρωες για πάντα στη καρδιά μας. 

Ιδιαίτερα φέτος, που συμπληρώθηκαν διακόσια (200) χρόνια από την Εθνεγερσία να φέρουμε στο μυαλό, στη καρδιά μας την παντοτινή ευγνωμοσύνη μας, για όλους που θυσιάστηκαν και είμαστε εμείς ελεύθεροι. Επίσης την υποχρέωση, που πρέπει να έχουμε απέναντι τους, να είμαστε όλοι ενωμένοι, να τους τιμούμε και να φανούμε αντάξιοι των ηρώων αυτών, της Πίστης και της Αγάπης για την πατρίδα.

Ιωάννινα Απρίλιος 2021

Υ.Γ: Η εικόνα ελήφθη από την εγκυκλοπαίδεια «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» Οδυσσέας Ανδρούτσο, ο θριαμβευτής της μάχης στο Χάνι της Γραβιάς. 

* Ο Θεολόγος Καπετανίδης. 

είναι Διπλωματούχος προπονητής, Απόφοιτος Ι.Ε.Κ/ Ο.Α.Ε.Δ Ιωαννίνων