Σε μία αναμέτρηση με το χρόνο και τη δύναμη της φθοράς, παράλληλα όμως συνδυάζοντας και την προσπάθεια αποκατάστασης και ανάδειξης ενός μοναδικού μνημείου από την οθωμανική περίοδο κατοχής στην Ήπειρο και στα Ιωάννινα, επιδίδονται οι αρχαιολογικές και τεχνικές υπηρεσίες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων. 

Η αποκατάσταση των Οθωμανικών Λουτρών (χαμάμ) στο Κάστρο της πόλης των Ιωαννίνων στο πλαίσιο της συνολικής παρέμβασης για τη δημιουργία του Πάρκου Πολιτισμού, είναι το πρώτο έργο που ξεκίνησε να υλοποιείται και αναμένεται με βάση το χρονοδιάγραμμα να ολοκληρωθούν στο τέλος του 2023, αν και τα χρονικά περιθώρια είναι εξαιρετικά ασφυκτικά. 

Από τις αρχές του μήνα έχουν ξεκινήσει οι πρόδρομες εργασίες καθαρισμού του χώρου, ώστε να έρθουν στο φως τυχόν στοιχεία που δεν έχουν γίνει γνωστά για την τεχνική του κατασκευή, αλλά και τη λειτουργικότητα του χώρου, που έπαψε να λειτουργεί το 1926. 

Ένα χρόνο νωρίτερα, το 1925 είχε ανακηρυχθεί ως Μνημείο από τις αρμόδιες υπηρεσίες της αρχαιολογίας, με τη χρονική περίοδο της ανέγερσής του, να τοποθετείται στα τέλη του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα.

Η εικόνα των Οθωμανικών Λουτρών είναι ωστόσο εντυπωσιακή ακόμη και σήμερα, παρά τις μεγάλες φθορές που έχει υποστεί το κτίσμα και κυρίως παρά την κατάρρευση του θόλου στον αποκαλούμενο ως ψυχρό χώρο. Κ

αι ο θόλος αυτός θα αποκατασταθεί όμως, όπως και ο σωζόμενος στο θερμό τμήμα του μνημείου, όπως όμως θα αποκατασταθεί η τοιχοποιία, που επίσης έχει σημαντικές φθορές.

Τις τελευταίες ημέρες μάλιστα οι υπηρεσίες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων, με επικεφαλής τον αρχιτέκτονα – μηχανικό Χρ. Τσακούμη εκτός από τους καθαρισμούς του μνημείου και του περιβάλλοντος χώρου, παίρνουν και δείγματα του κονιάματος από την τοιχοποιία και την κεραμοσκεπή, τα οποία αποστέλλονται προς ανάλυση σε εξειδικευμένο εργαστήριο στη Θεσσαλονίκη. Στόχος είναι, όπως εξήγησε ο κ. Τσακούμης είναι, να επιβεβαιωθεί η ακριβής σύνθεση του κονιάματος, ώστε να χρησιμοποιηθεί στην αποκατάσταση η ίδια σύσταση.

Η πρόκληση

Η υπηρεσία πάντως σε κάθε περίπτωση αντιμετωπίζει την αποκατάσταση των Οθωμανικών Λουτρών ως ένα έργο τεράστιας πρόκλησης αφού πρόκειται για το μοναδικό αντίστοιχο μνημείο που σώζεται σε αυτήν την κατάσταση σε όλη την Ήπειρο και θα αποτελέσει έναν αξιόλογο επισκέψιμο χώρο, με ιστορικό υπόβαθρο και περιεχόμενο.«Η μεγάλη πρόκληση που έχουμε μπροστά μας είναι να αποτυπώσουμε τη λειτουργία των Λουτρών αλλά και την εικόνα του εσωτερικού και του περιβάλλοντος χώρου. 

Σε γενικό πλαίσιο ξέρουμε ακριβώς πώς λειτουργούσαν, γιατί δεν είναι διαφορετική η κατασκευή και λειτουργία από το τυπικό που ακολουθούνταν για αυτά τα μνημεία», ανέφερε αρχικά ο κ. Τσακούμης.

Ιδιαιτερότητες

Έχουν ήδη ωστόσο εντοπιστεί κάποια στοιχεία στο κτιριακό συγκρότημα, που εντυπωσιάζουν τους αρχιτέκτονες και αρχαιολόγους, όπως είναι το μιχράμπ, μία ημικυκλική κόγχη, με κατεύθυνση προς τη Μέκκα που χρησιμοποιούνταν ως χώρος προσευχής, στο ένα άκρο του ψυχρού χώρου, τα τέσσερα ιδιωτικά δωμάτια στη θερμή αίθουσα όπου η θερμοκρασία ήταν μεγαλύτερη, αλλά και οι οπές στο θόλο του ίδιου κτίσματος που επέτρεπαν στο φως της ημέρας να περάσει μέσα από γυάλινους κώδωνες – θολίσκους, ώστε να φωτίζεται το εσωτερικό και να δημιουργεί μία μυστηριακή – απόκοσμη ατμόσφαιρα.

«Θα μπορούσε τεχνικά να καταστεί και λειτουργικό ένα τέτοιο μνημείο, όμως οι επισκέπτες δε θα αντιλαμβάνονταν ακριβώς αυτό που υπήρχε παλιά, αλλά θα αντίκριζαν ένα νέο Λουτρό, με πολλά σύγχρονα υλικά. Αυτό που προβλέπει η μελέτη, είναι να ακολουθήσουμε την οδό της κατανόησης του τρόπου λειτουργίας του Λουτρού. 

Εξάλλου αν το Λουτρό γινόταν λειτουργικό, αυτό θα αφαιρούσε ίσως το πλεονέκτημα της μαζικής επισκεψιμότητάς του, άρα και της γνώσης των πολιτών και θα το γνώριζαν μόνο όσοι το χρησιμοποιούσαν», πρόσθεσε.

Τμήμα του 

Πάρκου Πολιτισμού

Ο προϋπολογισμός του έργου είναι 1.3 εκ. ευρώ με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ και εντάσσεται στη συνολική πρόταση για τη δημιουργία του Πάρκου Πολιτισμού, που περιλαμβάνει εργασίες αποκατάστασης και ανάδειξης εκτός από τα Λουτρά, στην Οθωμανική Βιβλιοθήκη, στο Μεντρεσέ και το Τζαμί του Ασλάν, αλλά και παρεμβάσεις στην πλατεία Γλυκήδων.

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ