Η 21 Φεβρουαρίου 1913 δεν είναι κορυφαία ώρα για την πόλη μας. Είναι η κορυφαία. Είναι η γενέθλια μέρα ύστερα από σχεδόν πέντε αιώνες ανελέητης σκλαβιάς.

Αν υπάρχει κάποιο παρελθόν, που δεν επιτρέπεται να παρέλθει, τότε, για την πόλη μας, είναι η 21 Φεβρουαρίου 1913. Ένα παρελθόν που όταν χαθεί, χάνεται μαζί του και μέρος από το παρόν. Αλλά και μέρος του μέλλοντος μας. 

Όμως, οι κορυφαίες ώρες της ιστορίας ενός λαού, ή και ενός δήμου, είναι και κορυφαίες ώρες μνήμης, παιδείας και αναστοχασμού. Το παρελθόν, όπως και το παρόν, περιέχουν  φωτεινά, αλλά και σκοτεινά σημεία. Το χρέος μας σήμερα είναι ακριβώς αυτό: Να ανιχνεύσουμε από απόσταση τα φωτεινά σημεία  και με γενναιότητα να τα διαχωρίσουμε από τα όποια σκοτεινά. Με τη λογική ότι, όπως για τα άτομα, το ίδιο ισχύει και για τους λαούς: η πιο μεγάλη αποτυχία είναι να μην επωφελούνται από τα διδάγματα των ίδιων των λαθών τους. Να ανιχνεύσουμε και να αναστοχαστούμε το γενέθλιο γεγονός  όχι μόνο με προέχουσα αποστολή τη δοξολόγησή του, αλλά τη δημιουργική του αξιοποίηση, που προϋποθέτει μια βαθύτερη και ουσιαστικότερη ερμηνεία του κορυφαίου γεγονότος. 

«Όλα τα πράγματα», έλεγε, πριν περισσότερο από τρεις αιώνες, ο Πασκάλ, «είναι αιτίες και αποτελέσματα, προκαλούμενα και προκαλούντα, βοηθούμενα και βοηθούντα».

Ιδιαίτερα  στους οργισμένους καιρούς που διανύουμε 

• αναστοχάζομαι σημαίνει αναζητώ τις αιτίες που προκάλεσαν το γεγονός της 21η Φεβρουαρίου.

• αναστοχάζομαι σημαίνει αναζητώ το πώς διαμορφώθηκε το χρέος εκείνων που έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους για να ροδίσει η μέρα της λευτεριάς και στην πόλη μας.  

• και το σημαντικότερο, αναστοχάζομαι σημαίνει ακόμη ποιο χρέος κατέλειπε σ εμάς τους επιγενόμενους η θυσία εκείνων. 

Για όλη αυτή την αναδρομή σταθερό σημείο αναφοράς οφείλουμε να έχουμε το αδιάψευστο ιστορικό γεγονός που είναι ένα: Για κοντά πέντε αιώνες ολόκληρη η Ήπειρος, μαζί και η πόλη μας, ήταν οθωμανική επαρχία. Για πέντε σχεδόν αιώνες πιέζονταν αφόρητα ν΄ αλλάξει ταυτότητα. Έβλεπε τα νιάτα της να εκτουρκίζονται βίαια, τη θρησκεία της να συμπιέζεται, τη γλώσσα της να κινδυνεύει, την ιστορία της να κατεδαφίζεται. 

Κι όμως άντεξε. 

Το ερώτημα είναι κρίσιμο: Τι συνετέλεσε και σχεδόν πέντε αιώνες ανελέητης σκλαβιάς δεν κατάφεραν να εμποδίσουν την έλευση της 21ης Φεβρουαρίου του 1913 και μαζί το πολύτιμο δώρο της ελευθερίας. Η απάντηση προφανώς και περιέχεται μέσα στην αξημέρωτη νύχτα της σκλαβιάς. Ο ελληνισμός γενικότερα δεν ήταν μια ευκαιριακή ταυτότητα. Διέθετε ήδη μια μακραίωνη παράδοση που ανέτρεχε ως τα βάθη της χάλκινης εποχής και πέραν αυτής. Ήταν κληρονόμος μιας μοναδικής σκέψης, εκείνης των μοναδικών στην οικουμένη  αρχαίων Ελλήνων, που θεμελίωνε τη συνύπαρξη στην «πυγμή του δικαίου» που οδήγησε στο θαύμα της 21ης Φεβρουαρίου.

Και που θαύμα δεν ήτανε. 

Το θαύμα ήταν οι γενιές που μεσολάβησαν στη μακραίωνα νύχτα της σκλαβιάς, που κράτησαν τα στοιχεία της ταυτότητάς τους. Τη  θρησκεία τους, τη γλώσσα τους, την παράδοσή τους, αλλά και τον κώδικα αξιών των προγόνων τους που είχε ως αμετακίνητο φάρο τη διαμόρφωση μιας συλλογικότητας, ενός αδιαίρετου και ατσάλινου εμείς που καθορίζονταν από τη δίψα της ελευθερίας και την πυγμή του δικαίου. Και τελικά κέρδισαν. Και σήμερα απολαμβάνουμε την ελευθερία μας σ΄ένα καθεστώς δημοκρατίας.

Το θαύμα, όμως, της διατήρησης αυτής της ταυτότητας για πέντε σχεδόν αιώνες, ήταν μαζί και αποτέλεσμα, ήταν όμως ταυτοχρόνως και αιτία. Αιτία για τη δημιουργία ενός ισάξιου και ισοδύναμου χρέους προς εμάς τους απογόνους να προστατεύσουμε  την ελευθερία μας αλλά και τη δημοκρατία. Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως η επέτειος την οποία γιορτάζουμε σήμερα με το διαπρεπές φορτίο της Ιστορίας, που απείραχτο διαπερνά τον καιρό, έρχεται να μας υποδείξει  το νεότερο Χρέος μας. Οι πολιτισμοί πατάσσονται, αλλά δεν δολοφονούνται. Το απέδειξε η σχεδόν μισή χιλιετία σκλαβιάς της πόλης μας. Όταν χάνονται, είναι γιατί αυτοκτονούν οι ίδιοι. Είναι γιατί οι άνθρωποι αυτομολούν οι ίδιοι προς την τραγωδία τους.

Σήμερα λοιπόν, με την πολύπλευρη κρίση που βιώνουμε από την άβυσσο της λαίλαπας του Covid 19 που οι κίνδυνοι που μας απειλούν είναι ορατοί, σήμερα είναι και πάλι η ώρα ενός νέου εθνικού συναγερμού. 

Πρώτα να κοιτάξουμε την αλήθεια κατάματα. Την πραγματικότητα ποια ήταν πριν, ποια οφείλει να είναι σήμερα.

Θα πρέπει συνεπώς σήμερα να ανασυντάξουμε και πάλι τη μνήμη μας και να υφάνουμε από την αρχή τις λησμονημένες αξίες της αλληλοκατανόησης και της θυσίας. Προκειμένου να συγκροτήσουμε μια νέα συλλογικότητα, στην οποία ο άλλος δεν θα είναι ξένος, ανταγωνιστής, αλλά συνοδοιπόρος συναγωνιστής και εν τέλει συνάνθρωπος.  Και μόνον έτσι θα αντιμετωπίσουμε την κρίση.

Διανύουμε ιστορικές στιγμές. Ας ενεργήσουμε έτσι ώστε οι απόγονοί μας να αισθάνονται υπερήφανοι για τις σημερινές επιλογές μας.  Μόνον τότε και το μέλλον μας θα διασώσουμε και τους προγόνους μας  επάξια θα τιμήσουμε.

Και μόνον έτσι θα τιμήσουμε τους αγώνες για την ελευθερία

Και μόνον έτσι θα μας τιμήσει η Ελευθερία.