Είναι αξιοσημείωτο, σχεδόν φυσικό όμως, το πώς αντιλαμβανόμαστε πια την πραγματικότητα και όσα βιώνουμε. Από τη μία συνειδητοποιούμε ότι ζούμε σε μία ζοφερή εποχή και νιώθουμε το σκοτάδι να μας κυκλώνει κάθε μέρα. Από την άλλη, αντλούμε συνέχεια δύναμη και συνεχίζουμε να κάνουμε τη δουλειά μας, να δημιουργούμε, να ενδιαφερόμαστε για τους άλλους. Δεν το εξιδανικεύω. Βλέπουμε όλοι μας και τις αντίθετες συμπεριφορές. Όσους θέλουν να καλύπτουν μόνο τη δική τους θέση, όσους αδιαφορούν για τις ανάγκες των άλλων, όσους δεν κάνουν τίποτα για το κοινό καλό, ούτε καν για την κοινή προσπάθεια αντιμετώπισης της πανδημίας. Μπορεί να είναι αρκετοί κι αυτοί. Αλλά ο πολύς κόσμος, κλεισμένος μήνες τώρα μέσα, αντιμετωπίζει με δύναμη και στωϊκότητα όσα του έτυχαν.

Αυτό έχει σημασία να το γνωρίζουμε ως συνθήκη, γιατί πάνω σε αυτή τη βάση θα γίνει δυνατό να οικοδομηθεί η επόμενη μέρα με έναν βιώσιμο τρόπο. Το ζήτημα δεν είναι τεχνικής φύσεως, αλλά πολύ πιο ουσιαστικό. Έχει να κάνει με τους ανθρώπους και όχι απλώς με ΚΑΔ, ΑΦΜ και τίτλους που παραπέμπουν στην αγορά. Ο επιχειρηματίας που έχει κλείσει, ο άλλος που αγωνίζεται να κρατηθεί, ο εργαζόμενος, δεν είναι μόνο στατιστικές για τα προγράμματα ενίσχυσης και τις αποζημιώσεις.

Είναι πολλά περισσότερα. Κι αυτό φαίνεται και τώρα μέσα στην κρίση αλλά θα φανεί κι όταν ανοίξουμε ξανά. Και οι άνθρωποι θέλουν έντιμες σχέσεις, καθαρές κουβέντες, πλαίσιο εμπιστοσύνης. Έτσι λειτουργεί η αγορά, έτσι λειτουργεί η κοινωνία κι ας κάνουν μεγαλύτερο θόρυβο οι επιφανειακοί τύποι, οι κραυγάζοντες, οι «δεν με νοιάζει». Κανένα αποτύπωμα δεν αφήνουν αυτοί και στο τέλος τέλος κανένας δεν τους υπολογίζει σοβαρά όσο κι αν κάποτε μπορεί και να τους φοβάται.

Η επόμενη μέρα, όπως έγινε και σε όλες τις άλλες μεγάλες κρίσεις, θα στηριχθεί στους ανθρώπους της θέλησης, της προσφοράς, της δουλειάς. Και αυτοί είναι που πρέπει να ενισχυθούν και αυτήν την τόσο δύσκολη περίοδο για να μη λυγίσουν μέσα στο σκοτάδι. 

Δεν αρκεί το παρελθόν

Έχω την αίσθηση ότι κανένα «εργαλείο» του παρελθόντος, καμία «παράδοση», καμιά κανονικότητα από τα παλιά, καμιά «επιστροφή», δεν μπορεί πια να ερμηνεύσει από μόνη της, πόσο μάλλον να αλλάξει, όσα ζούμε. Άρχισε να διαφαίνεται με την οικονομική κρίση, το θεωρώ σίγουρο όσο βαθαίνει και η κρίση της πανδημίας. Δεν υπάρχουν πια «γραφές» που να εξηγούν τα μελλούμενα, όλα καλούμαστε να τα ανακαλύψουμε από την αρχή.

Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν σπάσει οι δεσμοί με εκείνο το κομμάτι του παρελθόντος που μπορεί να γίνει γόνιμη εκκίνηση για το μέλλον. Δεν μπορεί όμως να χρησιμοποιείται συνέχεια ως «εργαλείο» του παρελθόντος για ένα παρόν που διαρκώς μεταβάλλεται ή υποχρεώνει εμάς σε συνεχείς μεταβολές.

Και ίσως να είναι και απελευθερωτικό όλο αυτό, όσο κι αν δεν νιώθεις να πατάς κάπου στέρεα. Μπορούμε να εργαστούμε για την αλλαγή, προσωπική και συλλογική, με μνήμη μεν, αλλά με τη ζωτικότητα του νέου, εκείνου που ανακαλύπτουμε μόνοι μας πια. Έχει σημασία να ανακαλύψουμε νέους δρόμους. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr