Ένα νέο τοπίο διαμορφώνεται ήδη στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας στη χώρα, όχι μόνο εξαιτίας των επιταγών της νέας προγραμματικής περιόδου που δίνει βαρύτητα στην καινοτομία, αλλά και εξαιτίας των πολιτικών επιλογών της κυβέρνησης. Μία από τις βασικότερες ενδείξεις για το νέο στάτους κβο, που επιχειρεί να διαμορφώσει στον τομέα της έρευνας σε εθνικό επίπεδο η κυβέρνηση, είναι το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Παιδείας που έχει κατατεθεί από τις αρχές του μήνα στη Βουλή.
Μεταξύ άλλων στις προβλέψεις του αναφέρεται ως βασική στόχευση η ενίσχυση και πολλές φορές η πριμοδότηση της έρευνας από ιδιωτικούς φορείς που θα συσταθούν στην πορεία και θα αποκτήσουν το δικαίωμα να δρουν ανταγωνιστικά προς τους παραδοσιακούς φορείς υλοποίησης της έρευνας, όπως είναι τα πανεπιστήμια.
Βασική παράμετρος που μπορεί να οδηγήσει στο παραπάνω ενδεχόμενο με μία σειρά επιδράσεων που θα πλήξουν το δημόσιο πανεπιστήμιο, είναι η προοπτική κατάργησης των υφιστάμενων οργανισμών, γνωστών ως Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) που λειτουργούν μέχρι και σήμερα ενισχυτικά στην ίδια τη λειτουργία των πανεπιστημίων.
Η Σύνοδος των Πρυτάνεων της χώρας έχει εκφράσει πρόσφατα τις θέσεις της για το σχέδιο νόμου με τη βασική επισήμανση να κατατείνει στο ότι δεν απαιτείται η μεταφορά της πανεπιστημιακής έρευνας σε ιδιωτικούς φορείς, ειδικά εάν αυτό γίνει με όρους αδιαφάνειας και μακριά από την εξυπηρέτηση του κοινωνικού οφέλους.
Τουλάχιστον όλα τα παραπάνω περιλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου και ενδέχεται να αποτελέσουν και περιεχόμενο της νέας νομοθεσίας για την έρευνα και την καινοτομία, σύμφωνα με τον αναπληρωτή πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Τρ. Αλμπάνη που μετέφερε και τις επιφυλάξεις της Ακαδημαϊκής Κοινότητας, αλλά και τις ανησυχίες σε πολιτικό επίπεδο για τις επιπτώσεις στην έρευνα.
Αρχικά ο κ. Αλμπάνης τόνισε πως το 80% των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην Ελλάδα υλοποιείται από τα πανεπιστήμια και η επιτυχία αυτών στηρίζεται στην ποιότητα των μεταπτυχιακών φοιτητών και των υποψηφίων διδακτόρων στο έργο των καθηγητών και στην αξιοποίηση των υποδομών που έχουν δημιουργηθεί τα επόμενα χρόνια.

Η βασική αδυναμία
Ωστόσο, τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα υπάρχει μια μεγάλη δομική αδυναμία, αφού ενώ στη διεκδίκηση των προγραμμάτων παρατηρείται μεγάλη συμμετοχή και απόδοση, με τη λήξη τους δεν υπάρχει ανάλογη συνέχεια. «Οι επιχειρήσεις δεν είναι έτοιμες γιατί δεν διαθέτουν το ανάλογο κεφάλαιο για να επενδύσουν. Μπορούν να το κάνουν εύκολα εάν πρόκειται για παροχή υπηρεσιών, όχι όμως εάν πρόκειται για μια παραγωγική δραστηριότητα», σημείωσε ο κ. Αλμπάνης για να προσθέσει πως έχει ενδιαφέρον η εξαγγελία του Υπουργείου για τη σύνδεση του Πανεπιστημίου με την επιχειρηματικότητα όμως πρέπει να διασφαλιστούν οι όροι και ο δημόσιος χαρακτήρας των πανεπιστημίων. «Η επένδυση στην Παιδεία και την Έρευνα είναι επένδυση για το μέλλον και γι’ αυτό θα πρέπει να ενισχύεται από τις δημόσιες επενδύσεις», σημείωσε.

Ιδιωτικές επιχειρήσεις έρευνας
Μία εικόνα από το όχι και τόσο μακρινό μέλλον μπορεί να είναι αυτή των Voucher έρευνας όπως είναι οι “επιταγές εισόδου” στην αγορά εργασίας. ”Προφανώς θέλουμε να αποφύγουμε την άνιση μεταχείριση σε βάρος των ερευνητικών προγραμμάτων και προς όφελος των ανωνύμων εταιρειών που μπορούν να δημιουργηθούν.
Θα δούμε τα επόμενα χρόνια σε επίπεδο περιφερειών ιδιωτικούς οργανισμούς έρευνας να διεκδικούν τμήμα των κονδυλίων του ΕΣΠΑ για την έρευνα και την καινοτομία. Εμείς αυτό που θέλουμε είναι η διασφάλιση ενός υγιούς και διάφανου ανταγωνισμού”, πρόσθεσε ο κ. Αλμπάνης.
Ακόμη, ο αναπληρωτής Πρύτανης εξέφρασε την εκτίμηση ότι η προωθούμενη κατάργηση των ΕΛΚΕ θα οδηγήσει στην αποδόμηση και την απορρόφησή τους από νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου. “Όλα τα παραπάνω συνεπάγονται μία σημαντική ανεπάρκεια του σχεδίου νόμου και επίσης στρέφονται μονομερώς υπέρ της καινοτομίας, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα τη βασική έρευνα.
Εάν το σχέδιο νόμου μείνει ως έχει το αποτέλεσμα θα είναι η πριμοδότηση της ιδιωτικοποίησης της έρευνας”, σημείωσε ο κ. Αλμπάνης για να καταλήξει λέγοντας πως στην πράξη διακυβεύεται ακόμη και η αυτονομία των πανεπιστημίων. “Δεν είναι δεδομένη διότι και αυτήν το υπουργείο τη θυμάται μόνο όταν θέλει, ή όταν το μνημόνιο το επιτρέπει”.

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ