Οι επενδύσεις θέλουν και κατάλληλο γενικό πλαίσιο

Αν οι μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις ήταν εύκολες θα τις είχαμε δει και στα χρόνια που άρχισε να αναπτύσσεται η οικονομία μετά το ’80. Κουλτούρα επενδύσεων πάντως με τον έναν ή τον άλλο τρόπο υπήρξε στην Ελλάδα του 20ου αιώνα και ας μην ανακαλύπτουμε συνέχεια την Αμερική. Η Ελλάδα που βγήκε από τους πολέμους του 1912-13 έφτασε σε μεγάλους βαθμούς ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια, στη συνέχεια καταστράφηκε από τους κατακτητές στην Κατοχή και επανέκαμψε με ακόμα μεγαλύτερους ρυθμούς τις επόμενες δεκαετίες.

Όπως και σε όλον τον προηγμένο κόσμο, το ρόλο της ατμομηχανής σε αυτή τη διαδρομή έπαιξε και το κράτος που δημιουργούσε το πλαίσιο για τις επενδύσεις ενώ επένδυε το ίδιο μεγάλους πόρους με διάφορες μορφές (από τα κρατικά ταμεία ως το σχέδιο Μάρσαλ και στις μέρες μας με τις κάθε φύσεως επιδοτήσεις της ΕΕ). Τι άλλαξε μετά το ’80; Η ίδια η μορφή της ανάπτυξης διεθνώς, με την απελευθέρωση των αγορών, την ισχυροποίηση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, τις νέες μορφές επενδύσεων, στον τουρισμό, την τεχνολογία ή και την άυλη οικονομία όπως ο πολιτισμός και η ψυχαγωγία.

Σε αυτό το πεδίο ήταν που έμεινε πίσω η Ελλάδα αν και όχι σε τέτοιο βαθμό όπως πολλοί λένε. Σε τέτοιο όμως βαθμό σίγουρα όταν χρειάστηκε να κάνει προσαρμογές για να αντιμετωπίσει την κρίση, που φάνηκε ότι δεν μπορεί να τις κάνει εύκολα.

Ας μην επηρεαζόμαστε όμως από την ευκολία με την οποία καταδικάζεται από κάποιες μειοψηφίες ο «κρατισμός» ή η φορολόγηση των επιχειρήσεων. Ακόμα και κρίση να μην είχαμε, ο ρόλος του κράτους θα ήταν και θα έπρεπε να είναι κεντρικός. Άλλο ότι αυτό το κράτος πρέπει να αλλάξει στο θέμα του προγραμματισμού, της οργάνωσης και της εξυπηρέτησης του πολίτη.

Πάντως η Ελλάδα ως κομμάτι του προηγμένου κόσμου, δεν μπορεί να μετατραπεί σε μία μεγάλη «ελεύθερη οικονομική ζώνη» που όποιος θέλει, κόντρα στους νόμους και τους κανόνες θα ζητάει διαρκώς ειδικές ρυθμίσεις, ειδικούς νόμους και ειδική μέριμνα από το κράτος για μία μελλοντική του επένδυση. Το ειδικό, που μπορεί όντως κάποια φορά να περνά ως εξαίρεση, δεν μπορεί να παγιώνεται ως κανόνας.

Αλλά και το κράτος, σε μεγάλες υποθέσεις όπως ο ορυκτός πλούτος που προκαλεί και τις δημόσιες συζητήσεις τα τελευταία χρόνια, θα πρέπει και εγρήγορση να δείχνει και στόχους να έχει και με περισσότερη φαντασία να σκέφτεται.

Χωρίς εμπιστοσύνη

Επειδή οι εποχές είναι πολύ ρευστές και τίποτα δεν μοιάζει σταθερό, δεν πλήττονται μόνο οι βεβαιότητές μας για τον κόσμο, αλλά και η ίδια μας η συμπεριφορά και οι σχέσεις με τους άλλους. Ο φόβος μας ότι δεν θα αντέξουμε οικονομικά, διαβρώνει και τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας και τους άλλους.

Κι αυτό που εκλείπει είναι η εμπιστοσύνη. Αν και στην Ελλάδα είχαμε μία πιο πολύπλοκη έννοια, που είναι το φιλότιμο, η εμπιστοσύνη, ως αξία και ως τρόπος ζωής και σκέψης θα μπορούσε να επιβιώσει ακόμα και στις δύσκολες εποχές. Κι όμως δεν τα καταφέρνει.

Η εμπιστοσύνη ως ένας ιμάντας που μας συνδέει, σπάει όταν δεν πιστεύουμε. Δεν πιστεύουμε σε αρχές και αξίες, δεν πιστεύουμε τα πρόσωπα, την ύπαρξη. Δεν πιστεύουμε τελικά σε κανέναν και για τίποτα, σηκώνουμε τείχη γύρω μας και νομίζουμε ότι θα καταφέρουμε.

Γι’ αυτό κι ακούς από παντού μονολόγους, γι’ αυτό και συνεχίζει ο κόσμος να λύνει ακόμα και τις μικροδιαφορές του στα δικαστήρια, γι’ αυτό και δεν έχουμε ούτε καν καλή γειτονία στο σπίτι μας. Και η γενικευμένη έλλειψη εμπιστοσύνης, σπάει συνολικά τους κοινωνικούς μας δεσμούς και διαλύει σταδιακά και τη συνοχή της πόλης.

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr