«Μπορούμε πλέον να προσκυνάμε οστά πεσόντων κι όχι άδεια ντουβάρια…» Με αυτή τη φράση ο Αντισυνταγματάρχης εν αποστρατεία πλέον, Νικόλαος Κύργος έδωσε το στίγμα μίας πολύχρονης προσπάθειας του ελληνικού κράτους που φέρει όμως φαρδιά – πλατιά τη δική του υπογραφή στην επιχείρηση εντοπισμού, εκταφής, ταυτοποίησης όπου είναι δυνατό και εκ νέου ταφής των οστών Ελλήνων πεσόντων στη διάρκεια του ελληνο-ιταλικού πολέμου στο αλβανικό έδαφος.

Παραμονές της εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στο Αργυρόκαστρο πραγματοποιήθηκε μία συγκινητική και λιτή εκδήλωση προς τιμήν του Νικ. Κύργου σε ένδειξη αναγνώρισης της σημαντικής προσφοράς του ως Συντονιστής της Μεικτής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων από το 2018 μέχρι και την αποστρατεία του.

Μία προσπάθεια που αποτέλεσε αφενός το τέλος μίας ατέρμονης συζήτησης δεκαετιών σε διπλωματικό επίπεδο μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας, με συνεχείς ανακολουθίες και προβλήματα, από την άλλη όμως και την απαρχή για την έναρξη των αναζητήσεων των οστών Ελλήνων πεσόντων σε πρόχειρα στρατιωτικά νεκροταφεία, οι αποκαλούμενοι και ως «Τόποι Τιμής» εντός του αλβανικού εδάφους είτε εκεί που έχασαν τη ζωή τους είτε κοντά σε στρατιωτικά ιατρεία και νοσοκομεία όπου ξεψυχούσαν.

Η συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών για την έναρξη των εργασιών αναζήτησης, εκταφής και μεταφοράς των οστών υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 2009 και εφαρμόστηκε στις 22 Ιανουαρίου του 2018.

Η Μεικτή Ομάδα Πεδίου Εργασιών, με Συντονιστή τον Νικόλαο Κύργο έχει ήδη προβεί σε έρευνα, αναζήτηση και εκταφές σε 63 από τα 67 σημεία για τα οποία υπάρχουν πληροφορίες για ενταφιασμένους Έλληνες πεσόντες στην περιφέρεια Αργυροκάστρου.

Μέχρι σήμερα, έχουν ενταφιασθεί 100 πεσόντες στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο Βουλιαρατών και 903 στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο Κλεισούρας. Αναμένεται επέκταση του Σ.Κ Κλεισούρας ώστε να ενταφιασθούν και οι υπόλοιποι Έλληνες πεσόντες.

Στην εκδήλωση που έγινε στο Αργυρόκαστρο τον κ. Κύργο τίμησαν με την παρουσία τους, η Πρέσβης της Ελλάδας στην Αλβανία κα Καμίτση, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Αργυροκάστρου κ.κ. Δημήτριος, ο Γεν. Πρόξενος της Ελλάδας στο Αργυρόκαστρο κ. Σουρβίνος, ο Πτέραρχος κ. Μπούζος ως εκπρόσωπος του ΓΕΕΘΑ, καθώς επίσης και ο ΑΚΑΜ Τιράνων, Ταξίαρχος κ. Μώκος.

Παρέστησαν ακόμη οι δήμαρχοι Δρόπολης κ. Τόλης, Φοινίκης κ. Τσάκουλι και Πωγωνίου κ. Καψάλης, ο πρόεδρος του ΚΕΑΔ κ. Ντούλες, ο πρόεδρος της Ομόνοιας κ. Κάγιος, ενώ τον κ. Κύργο συνόδευαν μέλη της οικογένειάς του, φίλοι και συνεργάτες στο πεδίο των ερευνών.

Ελάχιστη αναγνώριση

Η Πρέσβης της Ελλάδας στη γειτονική χώρα κα Καμίτση εξήρε την προσφορά του κ. Κύργου και της Ομάδας Πεδίου, κάνοντας λόγο για το ελάχιστο που μπορεί να πράξει η Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, αποδίδοντας φόρο τιμής στους χιλιάδες πεσόντες του ελληνο-ιταλικού πολέμου στα εδάφη της Αλβανίας. «Ο Νικόλαος Κύργος για έξι ολόκληρα χρόνια, εργάστηκε με ιδιαίτερο ζήλο, αφοσίωση, φιλότιμο και αγάπη για την πατρίδα και έφτασε στην επιτυχή ολοκλήρωση του έργου που είχε αναλάβει και η Πρεσβεία της Ελλάδας του απονέμει τιμής ένεκεν μία αναμνηστική πλακέτα για την προσφορά του», ανέφερε η κα Καμίτση.

Συγκινημένος ο Νικ. Κύργος αφού εξέφρασε θερμές ευχαριστίες προς όλους τους παριστάμενους αλλά και σε εκείνους τους συνεργάτες που βρέθηκαν στο πλευρό του από το 2018 μέχρι και πρόσφατα ανέφερε: «Εκτός από τις ευχαριστίες μου, θα πρέπει να ζητήσω και μία μεγάλη συγνώμη από την οικογένειά μου που τα έξι αυτά χρόνια δεν ήμουν όσο έπρεπε δίπλα της, αλλά ήμουν αφοσιωμένος στο έργο που αναλάβαμε που είχε έναν κύριο στόχο. Να μην προσκυνάμε πλέον άδεια ντουβάρια, αλλά οστά Ελλήνων πεσόντων».

Ακολούθησαν και άλλες προσφωνήσεις προς τον Νικ. Κύργο για την εξαιρετικά σημαντική προσφορά του στο πεδίο των ερευνών για τον ιερό σκοπό που ένωσε όπως ειπώθηκε, δύο πατρίδες, δύο λαούς που είναι φίλοι, γείτονες και σύμμαχοι.

Οι χιλιάδες άταφοι νεκροί

Σύμφωνα με τα αρχεία της Διεύθυνσης Στρατού από την έναρξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου τον Οκτώβριο του 1940 μέχρι και τις 28 Απριλίου του 1941 οι απώλειες – φονευθέντες και εξαφανισθέντες – στο αλβανικό μέτωπο, έφτασαν τις 13.936 Αξιωματικούς και οπλίτες. Από το σύνολο των νεκρών στις επιχειρήσεις εναντίον των Ιταλών, οι 7.796, αξιωματικοί και οπλίτες έμειναν στην Αλβανία, θαμμένοι ή άταφοι, ενώ 5.960 ετάφησαν σε νεκροταφεία εντός του ελληνικού εδάφους. Από τη μελέτη των αρχείων, σε συνδυασμό με τη διασταύρωση πληροφοριών, προφορικών και καταγεγραμμένων σε προσωπικά ημερολόγια πολεμιστών, προέκυψαν συγκεκριμένα στοιχεία, ότι είχαν οργανωθεί στρατιωτικά νεκροταφεία στις περιοχές, Ντραγκότι, Χορμόβα, Δέλβινο, Βόδινο, Χειμάρα, Ερσέκα, Ντεβόλ, Βουλιαράτες, Πόγραδετς, Πρεμετή, Κλεισούρα, Κορυτσά, Μπογάζι, Ροντόνι, Μοράβα, Κυπαρό, Πλατυβούνι, Γκόλικο, Τρεμπεσίνα, Πούντα Νόρνε, Σκουτάρα και άλλες περιοχές.

Οι Ιταλοί την πενταετία 1960-1965, έκαναν εκταφές των πεσόντων Ιταλών στρατιωτών (25.000 περίπου) ενώ τους Έλληνες πεσόντες τούς επανενταφίασαν. Μετά την αποκατάσταση των σχέσεων με την Αλβανία, η Ελλάδα έθεσε θέμα διεξαγωγής ερευνών, ανακομιδής των οστών και κατασκευής στρατιωτικών νεκροταφείων στην Αλβανία. Το 1984, έγινε η πρώτη επίσκεψη του τότε Αναπλ. Υπ. Εξωτερικών Κάρολου Παπούλια στην Αλβανία, όπου και υπογράφηκαν πέντε συμφωνίες και συζητήθηκε και το θέμα των οστών των πεσόντων. Στη συνέχεια το υπουργείο Εθνικής Άμυνας προσπάθησε να λύσει το θέμα την περίοδο 1990-1993, χωρίς όμως ουσιαστικό αποτέλεσμα λόγω της αρνητικής στάσης της αλβανικής πλευράς. Πάγια θέση της ελληνικής πλευράς ήταν, τα οστά των ηρωικών πεσόντων στην Αλβανίας κατά την περίοδο του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-41, να παραμείνουν στον τόπο της θυσίας των, με την κατασκευή Στρατιωτικών Νεκροταφείων-μνημείων. Για το σκοπό αυτό, το 1997 και 1998, προωθήθηκαν για υπογραφή Πρωτόκολλα και Μνημόνια Συνεργασίας, σχετικά με το θέμα. Το ΥΠΕΞ Αλβανίας αρνήθηκε την υπογραφή τους, δεν φάνηκε όμως να είχε αντίρρηση για την εύρεση των νεκρών, αλλά με την προϋπόθεση της μεταφοράς των οστών και την κατασκευή Στρατιωτικών Νεκροταφείων στην Ελλάδα.

Το Υπ. Άμυνας της Αλβανίας, σε αντίθεση με το Υπ. Εξωτερικών εκφράσθηκε θετικά και μετά από συνάντηση των υπουργών Άμυνας Ελλάδος και Αλβανίας, στις 25-9-97, επιτεύχθηκε προφορική συμφωνία συνεργασίας για την, με διακριτικό τρόπο, έναρξη των ερευνών για την ανεύρεση των νεκρών ηρώων. Από τις τότε έρευνες, εντοπίστηκαν:

Τα οστά 59 αναγνωρισθέντων νεκρών που βρίσκονται στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο στο χωριό Βουλιαράτες.

Τα οστά περίπου 19 πεσόντων στην εκκλησία του Δελβίνου.

Τα οστά περίπου 100 πεσόντων στην περιοχή της Κορυτσάς.

Στο χωριό Βοδίνο, ο μνημειακός τάφος τριών πεσόντων.

Στη Χιμάρα, στο κτήμα της Ερμιόνης Μπρίγκου, φέρεται ότι είναι θαμμένα, τα οστά έξι Ελλήνων πεσόντων.

Στη Μπομποστίτσα Κορυτσάς φέρονται θαμμένα οστά Ελλήνων πεσόντων.

Στην επίσημη ιστοσελίδα του ΓΕΣ, υπάρχει εφαρμογή αναζήτησης πεσόντων στο Αλβανικό Μέτωπο, προκειμένου να υπάρχει ενημέρωση για όποιον αναζητά δικό του νεκρό. Παράλληλα, στο 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών, και στο 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας, υπάρχει τμήμα ταυτοποίησης DNA που ασχολείται με τους άταφους νεκρούς στην Αλβανία.

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ