Υπήρξαν οι εποχές της αθωότητας. Πολύ πρόσφατα, αλλά τις έχουμε ξεχάσει μετά και από όσα ακολούθησαν. Όχι αθωότητας βέβαια, αλλά αφέλειας. Ή υπερβολικής βεβαιότητας ίσως, από εκείνη την αλαζονεία ότι ο κόσμος κυλάει όπως εμείς νομίζουμε ή όπως εμάς μας βολεύει. Λέμε για την εποχή που βγήκαν τα πρώτα ευρώ από τα ΑΤΜ και πιστέψαμε ότι είμαστε πια στον «σκληρό πυρήνα» της Ευρώπης. Όταν είδαμε την τελετή έναρξης στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας και γοητευτήκαμε από τη σκέψη ότι έχουμε ένα εθνικό αφήγημα που μας στέλνει στους ουρανούς της ευημερίας.

Αλλά και με πιο μικρά πράγματα, αυτά της καθημερινότητας. Τότε που επιδιώκαμε τις εκδρομές του σαββατοκύριακου στους προορισμούς που πιστοποιούσαν τη θέση μας στον κόσμο της ευμάρειας. Ή όταν δανειζόμασταν για νέα σπίτια, νέα αυτοκίνητα, νέες προσδοκίες υλοποιώντας το όνειρο μίας διαρκούς προόδου.

Υπήρξε περίοδος που πιστέψαμε ότι ζούσαμε ανάμεσα στις επιλογές αν θα έχουμε καλωδιακή τηλεόραση ή αν τα σπα κάνουν καλό στο δέρμα μας. Ναι, υπήρξαν. Κι ας τις έχουμε ξεχάσει.

Και δεν είναι εδώ ένα σημείωμα για την ατομική μας ευθύνη, για αυτήν την αφέλειά μας ότι «όλα θα πάνε καλά». Υπήρξε και υπάρχει ατομική ευθύνη και οφείλουμε πάντα να αναλαμβάνουμε την ευθύνη μας για τις επιλογές μας, με καθαρό τρόπο και την ταπεινότητα της αναγνώρισης του λάθους.

Αλλά υπάρχει και η ευθύνη όσων έχουν στα χέρια τους την εξουσία να κάνουν επιλογές που αφορούν τους πολλούς και το μέλλον της πατρίδας. Όπως υπάρχουν και οι ευθύνες όσων κερδίζουν και από τις εποχές της αφθονίας και από τις εποχές της κρίσης. Γιατί και στα καλά χρόνια, υπήρχαν και ανισότητες σε αυτόν τον τόπο και φτώχεια και μεροληψίες και αδικίες. Αλλά ίσως να ήταν πιο εύκολο να καλυφθούν κάτω από το χαλί.

Κι αυτό το χαλί που πρέπει να το καθαρίζουμε και να το φρεσκάρουμε κάθε φθινόπωρο, πρέπει και να το σηκώνουμε πότε πότε για να βλέπουμε από κάτω. Γιατί εκεί συσσωρεύονται τα υπολείμματα από τις ευθύνες όλων μας. Κι εκεί που καθαρίζουμε τους λογαριασμούς μας με το παρελθόν θα πρέπει να βρίσκουμε το θάρρος και την καθαρή ματιά ώστε να ιεραρχούμε τις ευθύνες αυτές, να αποδίδουμε δικαιοσύνη και να καθαρίζουμε την εικόνα. Ώστε αν χρειαστεί να την ξαναδούμε, να μην κάνουμε πάλι τα ίδια και τα ίδια λάθη. Γιατί τότε θα είμαστε επικίνδυνα αφελείς.